تغذیه صحیح یکی از مهم‌ترین اصول برای رشد و سلامت کودکان است. میان وعده‌ها، نقش کلیدی در رشد و سلامت کودکان دارند و به عنوان یک بخش حیاتی از برنامه غذایی روزانه، می‌توانند به تأمین انرژی و مواد مغذی موردنیاز کودکان کمک کنند.

به دلیل شکل گیری عادات غذایی در سنین پایین از همین زمان باید مواد غذایی سالم را در اختیار کودک قرار داد و به تامین مواد مغذی موردنیاز او در وعده های اصلی و میان وعده های غذایی توجه کرد. انتخاب میان وعده‌های سالم و مغذی، همراه با زمان‌بندی مناسب، می‌تواند انرژی و تمرکز کودکان را در طول روز حفظ کند.

استفاده از یک میان وعده با ارزش غذایی مناسب نظیر، شیر، میوه و خرما در برنامه غذایی کودک موجب رشد جسمی و مغزی او می شود؛ در حالی که مصرف تنقلات کم ارزش به عنوان میان وعده موجب کاهش دریافت مواد مغذی لازم از جمله پروتئین، ویتامین و املاح شده و زمینه را برای تاخیر رشد کودک فراهم می کند. مصرف تنقلات کم ارزش به دلیل زیادی نمک، چربی و شکر موجب بیماری های قلبی_عروقی، چاقی، پرفشاری خون، پوکی استخوان و افزایش کلسترول خون در دوران بزرگسالی می شود. به علاوه اینگونه تنقلات دارای افزودنی های رنگی، نگهدارنده ها و طعم دهنده های مصنوعی است که مصرف بی رویه آن مضر است.

جایگاه و اهمیت میان وعده های غذایی در برنامه غذایی کودکان چیست؟

میان وعده، وعده‌ای سبک بین وعده‌های اصلی غذاست که به تأمین انرژی بدن کمک می‌کند. این وعده‌ها اغلب شامل خوراکی‌های کوچک اما پرانرژی و مغذی است که می‌تواند احساس گرسنگی را کنترل کرده و تمرکز را در کودکان بهبود بخشد. بهترین راه برای مبارزه با پرخوری کودک استفاده از میان وعده‌های بهداشتی و مناسب است.

از آنجایی که معده کودک کوچک ولی نیاز او به انرژی بالا است، با خوردن سه وعده اصلی غذا نیازهای تغذیه ای او تامین نمی شود. با این حال به یاد داشته باشیم که میان وعده تنها سهم کوچکی در تامین نیازهای غذایی کودک دارد و هیچگاه نمی تواند جایگزین وعده غذای اصلی شود.

بنابراین در انتخاب نوع میان وعده باید دقت شود؛ کودکان باید در هر روز دست کم پنج وعده غذا شامل سه وعده اصلی (صبحانه، ناهار، شام) و دو میان وعده مصرف کنند.

برای انتخاب میان وعده کودکان به چه نکاتی توجه کنیم؟

• میان وعده ها را از هر چهار گروه اصلی غذایی (گروه شیر و لبنیات، گروه نان و غلات، گروه گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزها، گروه میوه ها و گروه سبزی ها) انتخاب کنیم تا تنوع و تعادل در رژیم غذایی او ایجاد شده و بخشی از مواد مغذی موردنیاز از این طریق تامین شود.

• • دست کم پانزده دقیقه زمان برای خوردن میان وعده در نظر بگیریم.

• • بین وعده های اصلی و میان وعده، دست کم دو ساعت فاصله بگذاریم. در صورتی که فاصله مصرف میان وعده تا وعده غذایی اصلی کم باشد، کودک احساس سیری کرده و از مصرف غذاهای اصلی خودداری می کند.
  • میان وعده های نظیر شکلات، آب نبات، شیرینی و چیپس فقط حاوی انرژی بوده و ارزش غذایی دیگری ندارد. بنابراین از دادن آن به کودک پرهیز کنیم، زیرا سبب اضافه وزن و چاقی او می شود.
  • میان وعده می تواند عادات غذایی درست یا نادرست را در کودک ایجاد کند. با توجه به اینکه کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از مشکلات تغذیه ای کودکان و یکی از دلایل اصلی آن استفاده از برنامه غذایی نامناسب است، انتخاب میان وعده مناسب مانند انواع خشکبار و مغزها همراه با میوه ها موجب افزایش آهن دریافتی کودک می شود.
  • اگر کودک در بین وعده های غذای اصلی و میان وعده احساس تشنگی کرد به او آب بدهیم، زیرا در صورت مصرف آب میوه احساس سیری کرده و از مصرف غذای اصلی خودداری می کند.

چه میان وعده هایی برای کودکان نامناسب است؟

• پفک، چیپس، ساندویچ های سوسیس و کالباس، نوشابه های گازدار، آبمیوه های صنعتی و شربت های خیلی شیرین، یخمک، لواشک، آلوچه و تمبر هندی از تنقلات و میان وعده های نامناسب بوده که رشد کودکان را مختل می کند.
• تنقلات شور علاوه بر کاهش اشتها، ذائقه کودک به طعم شوری عادت داده احتمال ایجاد عارضه در سنین بزرگسالی به ویژه پرفشاری خون را بیشتر می کند.
• خوردن مواد غذایی شیرین مانند شیرینی، شکلات و آب نبات نیز در کودکان در حد متوسط مجاز است، زیرا مصرف بی رویه این مواد ذائقه کودک را به خوردن مواد شیرین عادت داده و سبب پوسیدگی دندان می شود.
• مصرف غذاهای چرب موجب اضافه وزن و چاقی در سنین کودکی و بزرگسالی و بیماری های مزمن متعاقب آن می شود.
• مصرف بی رویه نوشابه، به ویژه همراه با مواد غذا علاوه بر سیری کاذب جذب مواد مغذی مانند کلسیم را کاهش می دهد.

کدام میان وعده ها برای کودکان مناسب است؟

• انواع غلات بو داده مانند برنجک، ذرت بو داده، گندم برشته و موارد مشابه.
• انواع بیسکوئیت ساده و سبوس دار که بهتر است از نوع بدون کرم، کیک و کلوچه های خانگی انتخاب شود.
• حبوبات بو داده و برشته مانند عدس برشته شده و نخودچی، انواع مغزها مانند گردو و فندق، چرا که این مواد غذایی می تواند بخشی از پروتئین موردنیاز روزانه را تامین کند.
• شیر همراه با بیسکوئیت، کیک یا کلوچه
• انواع میوه های تازه و خشک مانند سیب، پرتقال، خرما، توت، برگه ها، قیسی و انجیر
• انواع ساندویچ تهیه شده با سبزی های مختلف مانند نان و پنیر و سبزی، نان و پنیر و گوجه فرنگی، نان و پنیر و خیار، نان و تخم مرغ و گوجه فرنگی و موارد مشابه
• آب میوه های طبیعی،دوغ
• سالاد شامل انواع سبزی های همراه با ماست.

نحوه تشویق کودکان به خوردن میان وعده‌های سالم

یکی از بهترین راه‌ها برای تشویق کودکان به خوردن میان وعده‌های سالم، درگیر کردن آن‌ها در انتخاب و تهیه غذا است. می‌توانیم با کودک خود به خرید برویم و اجازه دهیم میان وعده مورد علاقه خود را از بین گزینه‌های سالم انتخاب کند. همچنین، تزئین خلاقانه و رنگارنگ غذاها، مانند تبدیل میوه‌ها به اشکال حیوانات، می‌تواند توجه کودک را جلب کند. بازی‌های کوچک یا رقابت دوستانه نیز به افزایش انگیزه کودکان کمک می‌کند.

«زهرا قریب مطلق»، کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان قادرآباد