بیماری نقرس، از جمله بیماری های روماتوئیدی و مربوط به اختلال در متابولیسم پورین ها است که با سطح بالای اسید اوریک در خون شناسایی می شود و در ادامه ممکن است با بروز سنگ های کلیوی از نوع اسید اوریکی همراه باشد.

البته در برخی افراد ممکن است اسید اوریک خون بیشتر از حد طبیعی باشد، اما هیچ وقت دچار بیماری نقرس نشوند. این بیماری اغلب پس از 35 سالگی رخ می دهد و در مردان بیشتر از زنان شایع است. البته در سنین بالا بروز این بیماری در هر دو جنس یکسان است.

نقرس با حمله حاد و ناگهانی دردهای آرتریتی موضعی که اغلب در انگشت شست پا شروع شده و تا پاها ادامه می یابد، معلوم می شود. در واقع در افراد مبتلا به نقرس، بالا رفتن اسید اوریک در خون موجب می شود که این ترکیب به همراه سدیم به صورت سدیم اورات در مفاصل مختلف رسوب کند و باعث دردهای مزمن آرتریتی شود که بیشتر در مفاصل کوچک مربوط به انگشتان دست و پا این اتفاق رخ می دهد.

ژنتیک در کنار عوامل زمینه ای و محیطی در بروز این اختلال روماتوئیدی و التهابی نقش دارد. احتمال داده می شود عواملی چون مقاومت به انسولین، پرفشاری خون، گرسنگی طولانی مدت، تمایل به رژیم های خاص مثل رژیم کم کربوهیدرات، چاقی، مصرف داروهای مدر برای کاهش میزان فشار خون، اختلالات مربوط به چربی های خون و دیابت در بروز این بیماری نقش داشته باشد.

اهداف اصلی درمان و مدیریت بیماری نقرس، کاهش دادن درد آرتریتی و حملات حاد نقرسی، کنترل اسید اوریک خون، پیشگیری از تشکیل رسوبات اسید اوریکی در مفاصل و سنگ های کلیوی اسید اوریکی است که برای این کار نیاز به دو اقدام اصلی یعنی دارو درمانی و مدیریت دریافت های غذایی است.

در کنار دارو درمانی، الگوی غذایی و دریافت های غذایی بیمار نقش مهمی در کنترل و مدیریت عوارض بیماری نقرس دارد. برای کنترل حملات حاد نقرسی و درد های آرتریتی نیازی به داشتن رژیم محدود شونده و خاص نیست و تنها با انجام تغییرات ساده در دریافت برخی مواد غذایی و پیروی از چند توصیه غذایی می توان به کنترل بهتر بیماری، کاهش عوارض آن و جلوگیری از بروز دوباره حملات حاد نقرسی کمک شایانی کرد.

از جمله توصیه های غذایی برای مبتلایان به نقرس، شامل موارد زیر است:

• بیماران مبتلا به نقرس بهتر است در مصرف غذاهای حیوانی زیاده روی نکنند و تا حد امکان به صورت محدود این گروه از مواد غذایی را مصرف کنند.
• لازم است مصرف غذاهای حاوی «پورین» بالا مانند ماهی کولی، دل، جگر، قلوه، گوشت غاز، شاه ماهی، عصاره گوشت ماهیچه، ماهی ساردین، مخمر و هال مخالی از برنامه غذایی مبتلایان به  نقرس حذف شود.
• مصرف مواد غذایی حاوی «پورین» متوسط به میزان معمولی، تا حدی که همراه با زیاده روی نباشد، مشکلی ایجاد نمی کند؛ از جمله این مواد غذایی می توان به گوشت ها و ماهی ها( به استثنای موارد بند قبل)، ماکیان، لوبیاها، قارچ ها، عدس، نخود خشک، مارچوبه و اسفناج اشاره کرد.
• از جمله مواد غذایی حاوی «پورین» پایین که نیازی به محدودیت مصرف آن ها نیست می توان به نان سفید، کره، مارگارین، غلات، پنیر، ادویه، تخم مرغ، سبزی ها (به استثنای موارد یاد شده در بند قبل) میوه ها، بستنی، شیر، ماکارونی، آجیل، زیتون، ذرت و چای اشاره کرد.
• مصرف مواد غذایی حاوی «فروکتوز» بالا از جمله نوشیدنی های شیرین، آب نبات ها، آبمیوه ها و شیرینی محدود شود، اما دریافت فروکتوز از منبع غذایی مثل میوه ها و سبزی ها مشکلی ایجاد نمی کند.
• در مصرف گوشت قرمز، گوشت سفید و ماهی زیاده روی نشود.
• میزان پرتئین دریافتی رژیم غذایی در حد متعارف و زیر نظر مشاور تغذیه در کنترل باشد.
• مصرف پایین قندهای ساده برای کاهش وزن و بهتر کردن شرایط پاسخ بدن به انسولین در بیماران مفید است.
• رژیم غذایی فرد به گونه ای باید تنظیم شود که موجب افزایش وزن و چاقی نشود.
• دریافت بالای مایعات 8 تا 16 لیوان در روز برای افزایش دفع اسید اوریک اضافی و جلوگیری از رسوب آن در مفاصل توصیه می شود.
• مصرف مایعات در حد توصیه شده در جلوگیری از بروز اختلالات کلیوی و سنگ های اسید اوریکی نیز موثر است.
• مصرف مواد غذایی با خاکستر قلیایی از جمله محصولات لبنی ( شیر یا پنیر)، تخم مرغ پروتئین های گیاهی، گیلاس و قهوه می تواند در جلوگیری از بروز حملات حاد نقرسی موثر باشد./ف.نوروزی فرد

«فاطمه شفیعی»، کارشناس ارشد تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز