امروزه با افزایش آگاهی نسبت به زیان های مصرف بالای قند، بسیاری از افراد به دنبال جایگزین ‌های سالم ‌تر مانند قندهای طبیعی (عسل، شیره خرما، شیره افرا) و شیرین ‌کننده‌ های مصنوعی (آسپارتام، استویا) هستند؛ اما این جایگزین ‌ها چگونه بر سلامت تأثیر می‌گذارند؟

در این مطلب، عوارض متابولیک و فیزیولوژیک این دو گروه را مقایسه می ‌کنیم. 

1- قندهای طبیعی: عسل و شیره ‌ها

قندهای طبیعی حاوی فروکتوز، گلوکز و ساکارز هستند، اما برخلاف شکر سفید، دارای ترکیبات مفیدی مانند آنتی‌ اکسیدان‌ ها، ویتامین ‌ها و مواد معدنی می‌ باشند؛ برای مثال، عسل خام حاوی فلاونوئیدها و آنزیم‌ هایی است که خاصیت ضد التهابی دارند، با این حال، مصرف زیاد آن می ‌تواند مشکلاتی ایجاد کند:

تأثیر بر قند خون: اگرچه عسل شاخص گلیسمی (GI) پایین‌ تری نسبت به شکر دارد (۵۸ در مقابل ۶۵)، اما همچنان می ‌تواند سطح گلوکز خون را افزایش دهد و برای افراد دیابتی مشکل ‌ساز باشد.

کالری بالا: عسل و شیره ‌ها کالری مشابهی با شکر دارند (حدود ۴ کیلوکالری بر گرم) و مصرف بیش از حد آ‌نها می ‌تواند منجر به افزایش وزن شود.

مشکلات کبدی: فروکتوز موجود در این مواد در صورت مصرف زیاد، می‌ تواند در کبد به چربی تبدیل شده و زمینه ‌ساز کبد چرب غیر الکلی شود.  

2-شیرین‌ کننده ‌های مصنوعی: آسپارتام و استویا

شیرین ‌کننده‌ های مصنوعی کالری ناچیزی دارند و به ‌طور گسترده در محصولات رژیمی استفاده می ‌شوند، با این حال، تحقیقات نتایج متناقضی درباره ایمنی آنها نشان داده ‌اند:

آسپارتام: این شیرین ‌کننده مصنوعی (۲۰۰ برابر شیرین ‌تر از ساکارز) توسط FDA ایمن شناخته شده، اما برخی مطالعات حیوانی ارتباط آن را با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلال در میکروبیوم روده نشان داده‌اند؛ همچنین، نگرانی‌ هایی درباره تاثیر آن بر افزایش احتمال میگرن و اختلالات متابولیک وجود دارد.

استویا: بر خلاف آسپارتام، استویا یک شیرین‌ کننده طبیعی است که از برگ گیاه استویا استخراج می ‌شود؛ تحقیقات نشان می‌ دهد که استویا نه‌ تنها قند خون را افزایش نمی‌ دهد، بلکه ممکن است حساسیت به انسولین را بهبود بخشد، با این حال، برخی افراد طعم تلخ پس از مصرف آن را ناخوشایند می‌ دانند.

جمع ‌بندی:

در حالی که قندهای طبیعی حاوی مواد مغذی مفید هستند، همچنان کالری بالا و تاثیر بر قند خون را دارند و باید در حد متعادل مصرف شوند؛ از طرفی، شیرین‌ کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام ممکن است عوارض متابولیک داشته باشند، اما استویا گزینه ایمن ‌تری به نظر می ‌رسد؛ انتخاب بین این دو به شرایط فردی مانند دیابت، رژیم کاهش وزن و حساسیت‌های غذایی بستگی دارد.

«صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی شیراز