باروری در اغلب فرهنگ ها از ارزش بالایی برخوردار است و داشتن فرزند، یکی از اساسی ترین دلایل تشکیل خانواده است؛ بهره مندی از موهبت فرزند سالم نعمتی است که شاید قابل مقایسه با بسیاری از نعمت های الهی نباشد.

سقط جنین از جمله چالش های مربوط به باروری محسوب می شود که به خروج جنین قبل از هفته 20 بارداری (چه به صورت خود به خود و چه عمدی)، قبل از رسیدن جنین به تکامل کافی برای حیات یا با وزن کمتر از 500 گرم، گفته می شود.

سقط جنین شایع ترین عارضه بارداری در سه ماهه نخست است که موجب استرس و اضطراب روحی شدید در زوجین می شود؛ همچنین با وجود یک بار سقط جنین، احتمال سقط جنین در بارداری بعدی به حدود 20درصد می رسد.

انواع سقط جنین

• سقط جنین خود به خود: زمانی که سقط بدون استفاده از راه های دارویی و مکانیکی به صورت خود به خود رخ می دهد.

• سقط جنین عمدی: به معنای ختم بارداری با دارو و عمل جراحی قبل از 20 هفته بارداری است که خود به دو دسته سقط درمانی و غیر قانونی تقسیم می شود.

• سقط طبی درمانی: زمانی است که ادامه بارداری به دلیل مشکلات مادر از سوی متخصص زنان و زایمان و پزشک قانونی تایید می شود؛ به عنوان مثال بیماری قلبی درجه بالا با فشارخون کنترل نشده، ناهنجارهای جنینی مانند برخی اختلالات کروزومی و «آنانسفالی» که باید به تایید پزشک قانونی و متخصص زنان برسد، از جمله این موارد است.

• سقط غیرقانونی: به این نوع از سقط جنین که از سوی افراد غیر مسوول و غیر آموزش دیده انجام می شود، سقط غیر ایمن هم گفته می شود. انجام این نوع سقط در بیشتر کشورها و مذاهب از جمله دین اسلام، حرام است.

همه انواع سقط جنین می تواند عوارضی را به همراه داشته باشد، اما سقط های غیر ایمن می تواند عوارض کوتاه مدت و بلند مدت، یا عوارض جسمی و روحی روانی و مرگ به دنبال داشته باشد. تحقیقات نشان داده از هشت مورد مرگ مادری، یک مورد ناشی از سقط غیر ایمن است و در برخی مناطق جهان تا 25درصد و یا حتی بیشتر گزارش شده است.

عوارض سقط های غیر ایمن سقط جنین حتی زمانی که آزادانه انتخاب می شود، دارای خطر بروز پیامدهای روان شناختی مانند ایجاد غم و افسردگی پس از سانحه و یا مشکلات جسمی، حتی خطر مرگ برای بانوان است.

اثرات روحی و روانی سقط جنین عمدی را به طور کلی می توان شامل استرس و اضطراب و افسردگی به ویژه در برخی افراد و هیجانات منفی ناشی از سقط عمدی بسیار قوی دانست که ممکن است در عرض چند روز تا چند سال پس از سقط رخ می دهد.

عوارض بلندمدت نیز شامل نارسایی دهانه رحم(سرویکس) و سرطان پستان نیز در برخی مطالعات به میزان بیشتر از 44درصد، گزارش شده است.

ناباروری ثانویه در ادامه عفونت لگن و نارسایی دهانه رحم و یا سندروم آشرمن(چسبندگی دیواره رحم یا آمدومتر) و اختلال در روابط زناشویی، همچنین احتمال سقط جنین در حاملگی بعد، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد و مشکلات جفت که گاهی نیز منجر به عفونت و شوک عفونی می شود، از دیگر عوارضی است که مادر را در چنین مواردی تهدید می کند.

توصیه برای کاهش خطر سقط های خود به خود

• در موارد سقط خود به خودی تغییر در شیوه زندگی، کیفیت غذا و مصرف میوه و سبزی تازه به طور روزانه باعث کاهش احتمال سقط می شود.

• پرهیز از مصرف دخانیات و الکل خطر سقط جنین و ناهنجاری جنینی را کاهش می دهد.

• مصرف بیشتر از چهار فنجان قهوه در روز خطر بروز سقط را بالا می برد.

• کنترل نشدن دیابت وابسته به انسولین در سه ماهه نخست بارداری، خطر بروز سقط خود به خود را افزایش می دهد.

• به تاخیر نینداختن باروری

• انجام مشاوره قبل از بارداری موجب بارداری سالمتری می شود. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، ارتقای آگاهی سلامت مادران می تواند نقش کارآمدی داشته باشد. در همین راستا تلاش برای تحقق شعار «مادر آگاه، سلامت بارداری و نوزاد سالم» از اهداف باروری موفق و بهداشت باروری است.

دکتر «زهرا یزدان پناهی»، دکترای تخصصی بهداشت باروری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز