با رشد سریع جمعیت سالمندان در جهان و ایران، نظام‌های سلامت با چالش‌های متعددی در ارائه مراقبت کارآمد، پایدار و انسانی مواجه هستند. در این میان هوش مصنوعی (Artificial Intelligence, AI) به‌عنوان ابزاری نوین و تحول‌آفرین در حوزه مراقبت سالمندی مطرح شده است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۵۰ میلادی، بیش از ۲۰ درصد جمعیت ایران را افراد بالای ۶۰ سال تشکیل می دهند. این تغییر ساختار جمعیتی، فشار فزاینده ‌ای بر نظام سلامت، خدمات مراقبتی و خانواده‌ها وارد می‌کند. در این میان، هوش مصنوعی می‌تواند با بهره‌گیری از یادگیری ماشین، تحلیل کلان‌داده و اتوماسیون، راهکارهایی نوین برای پاسخ به نیازهای چندوجهی سالمندان ارائه دهد.

کاربردهای کلیدی هوش مصنوعی در مراقبت از سالمندان

1. پایش سلامت و تشخیص زودهنگام

فناوری‌های مبتنی بر AI، با تلفیق داده‌های حسگرهای پوشیدنی و محیطی، امکان رصد مستمر وضعیت سلامت سالمندان را فراهم می‌سازد. این ابزارها توانایی شناسایی الگوهای هشداردهنده، نظیر احتمال سقوط، نوسانات فشار خون یا نشانه‌های زوال شناختی را دارا است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مداخلات پیشگیرانه مبتنی بر AI می‌تواند در کاهش بستری‌های غیرضروری و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان مؤثر باشد.

2.  برنامه‌ریزی مراقبتی شخصی‌سازی‌شده

الگوریتم‌های AI قادر هستند بر اساس سوابق سلامت، سبک زندگی و اولویت‌های فردی، برنامه‌های مراقبتی اختصاصی طراحی کنند. از جمله این کاربردها می‌توان به تنظیم رژیم غذایی، مدیریت داروها و تدوین برنامه‌های فعالیت بدنی متناسب اشاره کرد.

3. پاسخ به چالش کمبود نیروی انسانی

هوش مصنوعی می‌تواند با خودکارسازی فرآیندهای اداری و ثبت داده‌ها، بار کاری مراقبان را کاهش داده و زمان بیشتری را برای تعامل انسانی با سالمندان فراهم سازد. همچنین، ابزارهای هوشمند می‌تواند به‌عنوان دستیار مجازی یا راهنمای توانبخشی در کنار مراقبان ایفای نقش کند.

4. کاهش انزوای اجتماعی و حمایت روانی

ربات‌های اجتماعی و دستیارهای مجازی با قابلیت پردازش زبان طبیعی، امکان تعامل اجتماعی با سالمندان را فراهم کرده و در کاهش حس تنهایی، افسردگی و اضطراب مؤثر هستند. این ابزارها قادر هستند مکالمات معنادار برقرار کنند، برنامه‌ریزی روزانه را مدیریت نمایند و علائم روان‌شناختی را ردیابی کنند.

دکتر «عبدالرحیم اسداللهی»، عضو هیات علمی گروه سالمندشناسی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز