کمپوست به معنای مخلوط و ترکیبی از چند ماده است. در واقع
کود کمپوست خانگی یعنی با استفاده از پسماندهای خانگی و زباله های تر مانند سبزی
ها، پوست میوه ها، پس مانده غذاها و خوراکی های دور ریخته شده کودی غنی و پر از
مواد مفید برای رشد گیاهان تولید کرد.

 

تولید کود کمپوست از زباله‌ های خانگی، علاوه بر کاهش
حجم و مقدار زیاله تولیدی، سبب تولید کود و استفاده از آن در باغچه و فضای سبز
حیاط و گلدان ها می شود که به اقتصاد خانواده نیز کمک می کند. علاوه بر
موارد ذکر شده، کود کمپوست برای حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از فرسایش خاک نیز مفید است.

در تهیه کود کمپوست خانگی به چهار عامل کربن، نیتروژن،
رطوبت و اکسیژن بایستی توجه کرد. برای تهیه کود بهتر است نسبت مناسبی از کربن و
نیتروژن رعایت شود که بهترین شرایط، 25 قسمت مواد حاوی کربن و یک قسمت مواد حاوی
نیتروژن است. کربن در برگ خشک، نی و چوب خشک، شانه تخم مرغ، دستمال کاغذی، روزنامه
خرد شده، مقوا، و نیتروژن در مواد زائد خانگی مثل پوست میوه ها، پوسته تخم مرغ،
برگ های سبز، گل ها، سبزی ها و تفاله چای وجود دارد. ضمن اینکه نباید از
موادی مثل گوشت و فراورده های گوشتی، مواد لبنی و مواد چرب برای تولید کود استفاده
کرد. ضایعات گوشت در کمپوست باعث ایجاد بوی بد و جذب حشرات موذی می ‌شود. شیشه،
فلز، پلاستیک، زائده های جارو برقی، مواد سمی، فضولات حیوانات خانگی، مواد شیمیایی
و گیاهان بیمار و حشرات نیز جهت تهیه کمپوست مناسب نمی باشند.

ظرف کمپوست:

ظرفی که برای تهیه کمپوست استفاده می شود باید
دارای سوراخ هایی به فاصله 5 سانتی متر برای تبادل هوا و خروج آب از کف
ظرف باشد و بتواند گرما و رطوبت مواد را در خود نگه دارد تا میکروارگانیسم‌ها
بتوانند فعالیت کنند. دست کم ابعاد ظرف کمپوست بایستی یک متر باشد و بهتر است از یک
و نیم متر بزرگتر نباشد. می توان از جعبه های چوبی و یا پلاستیکی استفاده کرد.

مراحل آماده سازی کمپوست:

1- پس از تهیه ظرف مناسب برای کمپوست آن
را در محیطی مناسب قرار دهید که در معرض مستقیم نور خورشید و
همچنین باد و باران نباشد.

2- برای زهکشی مناسب بایستی ظرف از کف زمین فاصله
داشته باشد، به همین منظور می توان آجرهایی زیر آن قرار داد. برای تبادل هوا
در ته ظرف می توان از خاک اره
یا چوب خرد شده استفاده کرد. همچنین می توان یک لایه پایین از کف به شاخه های
درختان اختصاص یابد تا عمل زهکشی و جریان هوا را به کمپوست اضافه کند و پس
از آن یک لایه از بالای آن را با برگ پوشاند.

3- مواد قابل کمپوست موجود در آشپزخانه را به صورت ریز شده
را به آن اضافه کنیم. یک در میان لایه هایی از مواد سبز (مواد غنی از نیتروژن) و
قهوه ای (مواد غنی از کربن) را اضافه کنید. لازم نیست که سطل به طور کامل پر شود.
در طول هفته می توانیم این مواد را به سطل اضافه کنیم.

4- برای تامین میکروارگانیسم های موردنیاز فرایند کمپوست
سازی، مقداری خاک به
ضخامت 10 سانتی متر روی مواد کمپوست بریزید. این کار باعث حفظ رطوبت سطح مواد
کمپوستی می شود.

5-در آخر یک لایه از یک ماده خشک مثل روزنامه روی مواد
بریزید.

- هر
سری که مواد جدید به ظرف کمپوست اضافه
می کنید، مراحل بالا را تکرار کنید.

- کود گیاهی آماده
شده را با کمی خاک مخلوط
کنید و برای گل‌ها یا گیاهان استفاده
کنید.

نکته های مهم:

- یک
روز در میان درب سطل را برداشته و نگاهی به محتویات آن بیندازید. چنانچه مواد داخل
سطل خشک به نظر می رسند به کمک آب پاش مقداری آنها را مرطوب کنید، چنانچه خیلی تر
باشند برای جلوگیری از انتشار بوی بد و متعادل کردن میزان رطوبت، مقداری برگ خرد
شده، روزنامه خرد شده یا خاک اره بر روی مواد داخل سطل بریزید. رطوبت کمپوست
باید به گونه ای باشد که اگر یک مشت از آن در دست قرار گیرد و فشار دهید آب از آن
خارج نشود.

- برای
افزایش سرعت تولید کود بهتر است مواد به قطعات کوچکتر تبدیل شود. هر بار که از
مواد زائد خانگی به ظرف کمپوست اضافه می شود، بهتر است کف مواد جدید و همچنین روی
ظرف با مواد حاوی کربن پوشیده شود. در غیر این صورت رطوبت کمپوست بالا می رود
و باعث کاهش سرعت تجزیه و کمپوست سازی می شود.

- اگر
ظرف حاوی کمپوست شروع به بو گرفتن کرد باید به آن روزنامه بیشتری اضافه کنید و یا
در آن سوراخ های بیشتری ایجاد کنید. برای تسریع در فرایند تهیه کمپوست بهتر
است هر چند وقت یک بار محتویات ظرف را به هم زد.

- اگر
سعی کنید هر هفته مواد کمپوست را
به هم بزنید، کودگیاهی شما
زودتر آماده شده و بعد از دو ماه قابل بهره برداری است. اما اگر آن را مخلوط
نکنید، این کود شش تا دوازده ماه طول می کشد تا آماده شود.

- بهترین کود گیاهی تهیه
شده از کمپوست باید
شبیه خاک و
رنگی تیره داشته باشد که تکه های کوچک مواد آلی در آن قابل رویت باشد و باید بویی
شبیه بوی خاک بدهد. همیشه
هنگام برداشت کود از ظرف، از تجزیه کامل مطمئن شوید و قبل از آن از کمپوست استفاده
نکنید؛ زیرا در غیر این صورت میکروب های داخل توده کمپوست می توانند نیتروژن خاک
را بگیرند و به گیاهان شما آسیب برسانند.

دکتر «منصوره دهقانی»، عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت
محیط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز