پوکی استخوان یا «استئوپروز» به کاهش توده استخوانی و ضعیف
و سست شدن بافت استخوان گفته می شود، این حالت سبب می شود استخوان ها نازک و
شکننده شده با کوچکترین ضربه و یا حتی خود به خود می شکنند.

به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی
شیراز، «استئوپروز» یکی از مسایل مهم سلامت عمومی جامعه به شمار می رود و بر اساس
تخمین بنیاد بین المللی استئوپروز، در حال حاضر در ایران از هر چهار زن بالای 50
سال، یک مورد به پوکی استخوان مبتلا است.

 

برخلاف تصور عمومی، «استئوپروز» بیماری بانوان نیست و در
مردان هم دیده می شود.

نشانه های پوکی استخوان کدامند؟

پوکی استخوان، «بیماری خاموش» نیز نامیده می شود، زیرا در
مراحل اولیه، علامتی ندارد و همین موضوع، تشخیص را با مشکل مواجه می کند.

از عوارض پوکی استخوان:

* شکستگی خود به خودی یا با کمترین ضربه به استخوان ها، به ویژه
در نواحی کمر، لگن و مچ دست

* درد شدید کمر در منطقه ای ویژه که می تواند بر شکستگی
مهره دلالت کند.

* قوز پشت که موجب انحنای پشت و کوتاه شدن قد، نسبت به قد
دوران جوانی بیشتر از 2 و نیم سانتی متر می شود.

چه عواملی سبب ایجاد پوکی استخوان می شوند؟

عواملی که قابل کنترل و پیشگیری نیستند:

1- جنسیت: شیوع
پوکی استخوان در بانوان بیشتر از مردان بوده و شکستگی ناشی از آن نیز، در بانوان نزدیک
به چهار برابر مردان است؛ روند کاهش تراکم استخوان در مردان از سرعت کمتری
برخوردار است، اما پس از سنین 65 تا 70 سالگی، این روند در بانوان و مردان برابر
می شود.

2- سن: با
افزایش سن، احتمال بروز پوکی استخوان نیز، بیشتر می شود.

3- یائسگی: در هنگام یائسگی، تولید هورمون استروژن از تخمدان ها متوقف می شود؛ بدین ترتیب
پس از یائسگی، سرعت کاهش توده استخوانی بالا می رود، بانوانی که پیش از سن 45
سالگی یائسه می شوند یا کسانی که تخمدان هایشان با جراحی برداشته می شود، بیشتر در
معرض پوکی استخوان قرار دارند.

4- سابقه خانوادگی: وراثت بر تراکم توده استخوانی و سرعت کاهش آن، اثر دارد.

5- نوع استخوان بندی: استخوان بندی ظریف و کوچک، داشتن قد کوتاه و یا لاغر بودن،
فرد را مستعد پوکی استخوان می سازد.

6- نژاد: برخی
نژادها مانند ساکنان اروپای شمالی یا آسیای جنوب شرقی، بیشتر در معرض پوکی استخوان
هستند.

7- ابتلا به برخی از بیماری ها: بیماری های نظیر پرکاری غده تیروئید، بیماری غده
پاراتیروئید(پر کاری یا کم کاری)، کم کاری غدد جنسی و بیماری غدد فوق کلیوی(کم
کاری یا پرکاری)، می توانند فرد را در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دهند.

عواملی که قابل کنترل و پیشگیری هستند

1- وزن: کاهش
وزن به بیشتر از اندازه طبیعی، سبب کاهش استحکام استخوان ها می شود.

2- تحرک: نداشتن
تحرک و فعالیت، روند کاهش توده استخوان ها را سرعت می بخشد.

3- تغذیه: مصرف
ناکافی کلسیم و ویتامین «D» به تدریج سبب پوک شدن استخوان ها می شود.

4- دخانیات: مصرف سیگار از جمله عواملی است که نقش آن در بروز پوکی استخوان ثابت شده است.

5- استفاده طولانی از برخی داروها: داروهایی مانند «کورتون»
و داروی «ضدتشنج» می تواند سبب کاهش تراکم استخوان ها شود.

7 عامل خطر مهم شکستگی های مرتبط با پوکی
استخوان

1- سابقه شکستگی مرتبط با پوکی استخوان در فرد بیمار: منظور از این نوع شکستگی، شکستگی است که در این فرد به صورت
خود به فردی یا با یک ضربه خفیف همانند افتادن از یک پله یا ارتفاع کم ایجاد شده
باشد.

2- سابقه شکستگی مرتبط با پوکی استخوان در پدر یا مادر این فرد: منظور شکستگی تعریف شده در عامل قبلی که در پدر یا مادر
فرد مورد بررسی رخ داده باشد.

3- سابقه مصرف سیگار در حال حاضر: منظور افرادی هستند که در زمان مورد بررسی نیز، سیگار مصرف کنند؛
بدیهی است اگر این فرد از قبل سیگار مصرف می کرده اما از مدتی پیش، ترک کرده است،
به نحوی که از مصرف نکردن او مطمئن باشیم، غیر سیگاری در نظر گرفته شده و در غیر
این صورت، سیگاری است.

4- مصرف داروهای کورتون دار: منظور استفاده از داروهای «گلوکوکورتیکوئیدی» یا کورتون با
هر دوزی به مدت دست کم سه ماه در هر دوره از عمر است و بدیهی است اگر در هر دوره
از عمر فرد، مصرف داروهای کورتون دار به مدت کمتر از سه ماه مصرف شده، این عامل
خطر برای فرد در نظر گرفته نمی شود.

5- ابتلا به «روماتوئید آرتریت» یا روماتیسم مفصلی: چنانچه تشخیص قطعی روماتیسم مفصلی برای فرد از سوی پزشک
متخصص داخلی یا فوق تخصص روماتیسم(روماتولوژی) داده شده باشد، فرد دارای این عامل
خطر و در غیر این صورت، بدون این عامل خطر محسوب می شود.

6- ابتلا به یکی از موارد پوکی استخوان ثانویه: پوکی استخوان از نظر عامل ایجاد کننده آن به دو نوع اولیه و
ثانویه طبقه بندی می شود؛ پوکی استخوان اولیه همان پوکی استخوانی است که با بالا
رفتن سن و همچنین در بانوان پس از یائسگی تشدید می شود، اما پوکی استخوان ثانویه،
در اثر بیماری ها و اختلال های دیگری، ایجاد می شود.

7- مصرف مشروبات الکلی: به معنی مصرف روزانه و مرتب فرد مورد بررسی، از یکی از
انواع مشروبات الکلی است.

پوکی استخوان در اکثر افراد قابل پیشگیری است

- در جوانی به فکر ساختن استخوان هایی محکم باشیم.

- تغذیه سالم و سبک زندگی درست هم برای مردان و هم بانوان
مهم است.

قدم های ساده برای پیشگیری از پوکی استخوان

فدراسیون جهانی پوکی استخوان 5 قدم ساده را پیشنهاد می کند:

قدم نخست: مقدار
پیشنهاد شده کلسیم و ویتامین D را دریافت کنیم.

قدم دوم:
فعالیت منظم داشته باشیم، حتی فعالیت های ساده مانند قدم زدن و بالا رفتن از پله نیز
مفید است.

قدم سوم: در
معرض دود سیگار و یا مصرف الکل نباشیم.

قدم چهارم: با
پزشک خود در مورد سلامت استخوان ها مشورت کنیم.

قدم پنجم:
اندازه گیری تراکم استخوان و مصرف دارو در مواردی که پزشک تشخیص می دهد؛ تست تراکم
استخوان یک کار راحت و بدون درد است./103

«نغمه قربانی»، کارشناس بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت
دانشگاه علوم پزشکی شیراز

پایان خبر