بلوغ، دوره ای از زندگی است که از اولین نشانه های تکامل جنسی شروع و تا حصول نهایی تکامل فیزیکی، احساسی و عقلانی ادامه می یابد. با وجود اینکه وراث عمده ترین عامل در تعیین سن بلوغ است، عوامل محیطی مانند محل جغرافیایی، وضعیت تغذیه، نمایه توده بدنی، سلامت و عوامل روانی بر روی زمان شروع آن نیز موثر است.

در سال‌های اخیر، افزایش موارد بلوغ زودرس در کودکان به یک نگرانی جدی در جوامع مختلف تبدیل شده است. وضعیت تغذیه یکی از مهم ترین عوامل دخیل در زمان شروع  بلوغ است و تخمین زده می شود که تا 25 درصد از تغییرات زمان بلوغ تحت تاثیر آن است.

رژیم غذایی نامناسب می‌تواند باعث تحریک زودهنگام ترشح هورمون‌های جنسی شود و در نتیجه منجر به بلوغ زودرس گردد.

در این مقاله، به بررسی عوامل تغذیه‌ای مرتبط با این مسئله و راهکارهای پیشگیری از آن پرداخته می‌شود.

1. تغذیه کودک با شیر مادر به جای شیر خشک: تغذیه با شیر مادر از طریق ایجاد تعادل هورمونی و پیشگیری از اضافه وزن مانع ازبلوغ زودرس می شود.
2. پرهیز از شروع زودهنگام تغذیه تکمیلی: شروع پیش از موعد تغذیه تکمیلی با افزایش ریسک چاقی، اضافه وزن و احتمال بروز بلوغ زودرس درکودکان مرتبط است.
3. کنترل مصرف پروتئین‌های حیوانی: رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی قبل از بلوغ، سبب افزایش ترشح هورمون های آندروژن و بلوغ زودرس می شود، بنابراین در کنار مصرف متعادل منابع حیوانی (گوشت قرمز، لبنیات کم چرب و تخم مرغ) از منابع گیاهی مانند حبوبات و آجیل به میزان کافی استفاده شود.
4. اجتناب از مصرف چربی‌های اشباع و ترانس: رژیم غذایی با چربی بالا و مصرف چربی های ناسالم موجود در روغن های جامد،کره، مارگارین، فست فود ها و غذاهای سرخ شده تعادل هورمونی را بهم می زند.
5. محدود کردن مصرف مواد غذایی حاوی قند ساده: قند، شیرینی، بیسکوییت، نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی با افزایش سطح انسولین و چربی بدن می‌توانند فرآیند بلوغ را تسریع کنند.
6. افزایش مصرف فیبر غذایی: مواد غذایی حاوی فیبر ازجمله غلات سبوسدار، حبوبات، سبزیجات و میوه ها به کاهش جذب استروژن اضافی کمک کرده و از بلوغ زودرس پیشگیری می‌کند.
7. حذف یا کاهش مصرف غذاهای فرآوری ‌شده: سوسیس، کالباس و سایر غذاهای فرآوری شده و کنسروی حاوی مواد نگهدارنده، رنگ‌های مصنوعی و ترکیبات مختل‌کننده غدد درون‌ریز هستند که تعادل هورمونی را مختل می کنند.
8. حفظ وزن سالم و پیشگیری از چاقی: چاقی می‌تواند سطح لپتین و انسولین را افزایش داده و منجر به بروز بلوغ زودرس شود. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کنترل وزن کمک کرده و از شروع زودهنگام بلوغ جلوگیری کند.
9. اجتناب از ظروف پلاستیکی برای نگهداری و گرم کردن غذا: برخی از ظروف پلاستیکی حاوی ترکیبات شیمیایی مختل‌کننده هورمون‌ها مانند بیسفنول A (BFA) می باشند که به غذا منتقل می گردند، برهمین اساس توصیه می شود که از ظروف شیشه‌ای و استیل برای نگهداری و گرم کردن غذا استفاده شود، همچنین از مصرف آب‌های بسته‌بندی‌شده در بطری پلاستیکی پرهیز گردد.

دکتر «سیده پریسا موسویان»؛ کارشناس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شیراز