سل
یک بیماری عفونی واگیردار است که در اثر گونه های مختلف «مایکوباکتریوم» ایجاد می
شود، اما در بیشتر موارد ناشی از مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یعنی نوع انسانی
آن است.

حدود
یک سوم جمعیت جهان به میکروب سل آلوده بوده و در خطر ابتلا به بیماری فعال سل قرار
دارند؛ این بیماری شایع ترین علت مرگ ناشی از بیماری های عفونی
در جهان است و با وجود پیشرفت های علم پزشکی، همچنان جزو مشکلات بهداشتی در
کشورهای مختلف به شمار می رود؛ سازمان بهداشت جهانی با صعودی شدن بار جهانی سل،
ضمن اعلام بیماری سل به عنوان یک فوریت جهانی، کاهش هر چه سریع تر میزان شیوع، مرگ
و میر و به تبع آن میزان بروز سل را در لیست اهداف کلی خود و کشورها قرار داده
است.

عوامل
متعددی از جمله آلودگی به ویروس ایدز، تغذیه نامناسب، فقر، دسترسی نداشتن به
مراقبت های پزشکی مناسب، تماس نزدیک با افراد مبتلا به سل ریوی خلط مثبت، ابتلا به
بیماری های ریوی مزمن، اعتیاد به سیگار و الکل، دیابت قندی و برخی داروها افراد را
بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت سل قرار می دهد؛ بیماری سل می تواند بیشتر
اعضای بدن را مبتلا سازد، اما شایع ترین شکل بیماری، سل ریوی است که در بزرگسالان اغلب
همراه با خلط مثبت بوده و به شدت مسری است.

بیماری
سل در 85 درصد موارد به شکل ریوی است و «پارانشیم» ریه
را درگیر می کند و در 15 درصد موارد به شکل خارج ریوی است که در سایر
اعضای بدن به غیر از ریه ها شامل ناف، ریه، پرده جنب، استخوان ها و مفاصل به ویژه
ستون فقرات، مجاری ادراری تناسلی، سیستم عصبی(مننژ) و روده ها بروز می کند.

بیماری
سل از راه سرفه، عطسه، صحبت کردن، آواز خواندن و آب دهان در هوا منتشر شده و مدت
ها به صورت معلق باقی می ماند؛ تابش مستقیم نور خورشید در مدت پنج دقیقه میکروب
های سل را می کشد، اما این میکروب ها می توانند مدت ها در تاریکی زنده بمانند، به
همین دلیل است که انتقال این بیماری بیشتر در مکان های بسته انجام می شود.

راه انتقال عفونت سل

راه
انتقال عفونت اغلب از راه تنفس است، اما میکروب سل پس از ورود به ریه و ایجاد
ضایعه اولیه می تواند از راه جریان خون، عروق لنفاوی، برونش ها و یا مستقیم به
دیگر قسمت های بدن منتشر شود؛ سل از راه آب، غذا، تماس جنسی، تزریق خون و یا نیش
حشرات منتقل نمی شود.

شایع ترین علامت در سل ریوی

شایع
ترین علامت در سل ریوی، سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر است؛ این سرفه اغلب
همراه با خلط و گاهی خلط خونی است؛ علائمی مانند تنگی نفس و درد قفسه سینه یا پشت
نیز ممکن است وجود داشته باشد، علائم عمومی بیماری شامل تب، کاهش وزن، بی
اشتهایی، بی حالی، تعریق شبانه، خستگی زودرس و ضعف عمومی است.

در
سل خارج ریوی، علائم بستگی به عضو مبتلا دارد؛ درد قفسه سینه و تنگی نفس در سل
پلور، بزرگی غدد لنفاوی در سل لنفاوی، درد و تورم در سل مفصلی، تغییر شکل
استخوانی، سردرد، تب و سفتی گردن در مننژیت سلی، اختلالات ادراری و خون در ادرار
در سل دستگاه ادراری، نازایی در سل اعضای تناسلی، از جمله نشانه های ابتلا به سل
خارج ریوی به شمار می رود.

بیماران
سل ریوی خلط مثبت به عنوان منابع پخش میکروب در جامعه هستند، بنابراین لازمه قطع
زنجیره انتقال میکروب سل و مهم ترین راه پیشگیری از سل، شناسایی و درمان بیماران
ریوی خلط مثبت به عنوان محور برنامه های مبارزه با سل است.

با
رعایت یک سری اصول می توان خطر انتقال عفونت را تا حدی کاهش داد که شامل ارتقای سطح بهداشت در
جامعه و محیط زندگی افراد، آموزش بهداشت، وجود تهویه و نور کافی در اتاق بیماران،
تغذیه مناسب و به طور خاص درمان دارویی پیشگیرانه و واکسیناسیون «ب ث ژ» است؛ برای
تشخیص بیماری سل از روش های مختلفی مانند تهیه نمونه خلط، رادیوگرافی قفسه سینه و
تست پوستی توبرکولین استفاده می شود.

بیماری
سل قابل درمان است، اگر به موقع تشخیص داده شده و به درستی درمان شود؛ اساس درمان
بیماری سل درمان دارویی است؛ در بیشتر موارد دو هفته پس از شروع مصرف صحیح دارو
خطر سرایت بیماری از بین رفته و با تکمیل دوره درمان، منبع عفونت از جامعه حذف می
شود؛ تمام اقدامات تشخیصی و درمانی به طور رایگان به بیماران ارایه می شود؛ اگر
داروهای سل به صورت نادرست، ناکافی و نامنظم استفاده شود، درمان سل با شکست روبرو
می شود که این اتفاق کنترل بیماری سل را در جامعه ناموفق می کند./102

«لیلا
مرادی» کارشناس گروه بهداشت عمومی