اگرچه در بیشتر موارد عقرب‌گزیدگی نیاز به درمان خاصی ندارد، اما در برخی مناطق استان فارس طی سال‌های اخیر موارد افزایش‌یافته‌ای از بستری در بیمارستان و حتی مرگ گزارش شده است. این موضوع به‌ ویژه در میان کودکان و سالمندان نگران‌کننده است.

عقرب گادیم؛ نیشی بی‌درد اما خطرناک

عامل اصلی مسمومیت و مرگ در این مناطق، عقرب گادیم (Hemiscorpius lepturus) است. ویژگی مهم این گونه آن است که در اغلب موارد نیش آن بدون درد یا با سوزش بسیار خفیف همراه است؛ به همین دلیل فرد آسیب‌دیده اغلب آن را جدی نمی‌گیرد و درمان را به تعویق می‌اندازد.

ویژگی‌های ظاهری عقرب گادیم:

• رنگ بدن: زرد روشن تا قهوه‌ای کم‌رنگ، مناسب برای استتار در مناطق خشک و سنگی.
• شکل بدن: صاف و تخت، با توانایی عبور از شکاف‌های باریک.
• اندازه: طول ۵ تا ۷ سانتی‌متر در حالت بالغ.
• محل زندگی: اغلب در مناطق خشک، کوهستانی و بی‌آب‌وعلف.

نشانه های هشداردهنده نیش عقرب (موارد اورژانسی)

در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر، فرد باید به سرعت به اورژانس منتقل شود:

1. علائم عمومی: تهوع و استفراغ، تعریق شدید، سرگیجه، ضعف یا بی‌هوشی، لرزش یا تشنج، تب.
2. علائم تنفسی: تنگی نفس، سرفه مداوم، خس‌خس سینه، تورم گلو یا زبان.
3. علائم قلبی: ضربان قلب سریع یا نامنظم، فشار خون بالا یا پایین.
4. علائم عصبی: بی‌حسی یا گزگز بدن، حرکات غیر ارادی عضلات، درد تیرکشنده، مشکل در صحبت یا بلع.
5. در کودکان: گریه شدید و بی‌وقفه، ناتوانی در شیر خوردن یا بلع، رنگ‌پریدگی، خواب‌آلودگی یا تحریک‌پذیری شدید.

اقدامات اولیه پس از نیش عقرب

کارهای مفید:

• حفظ آرامش فرد؛ استرس گردش خون و پخش زهر را تسریع می‌کند.
• ثابت نگه داشتن عضو نیش‌خورده.
• شست‌وشوی ملایم محل نیش با آب و صابون.
• استفاده از کمپرس سرد روی محل گزیدگی.

از این اقدامات در مواجهه با عقرب گزیدگی پرهیز کنیم:

• بریدن محل نیش یا مکیدن زهر.
• بستن عضو با تورنیکه.
• استفاده از الکل یا داروهای بی‌حسی روی محل گزیدگی.

چه زمانی باید به بیمارستان مراجعه کرد؟

حتی اگر علائم شدید وجود نداشته باشد، توصیه می‌شود تمام افراد به‌ویژه کودکان، سالمندان و بیماران زمینه‌ای پس از نیش عقرب به مراکز درمانی مراجعه کنند تا از بروز عوارض جدی پیشگیری شود.

دکتر «محسن رستگار»، رئیس گروه سلامت نوزادان و کودکان معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز