اینکه بیماران کلیوی چه غذایی می توانند بخورند و یا چه
غذایی را نمی ‌‌توانند، بسته به زمان و میزان عملکرد کلیه ‌های فرد و نیز برخی
فاکتورهای دیگر دارد. اگرچه برنامه غذایی مشخص و ثابتی در مورد بیماری ‌های کلیه، برای
همه افراد وجود ندارد.

 

البته باید رژیم‌ های قبلی در مورد بیماری‌ های زمینه ‌ای
از قبیل دیابت و فشارخون و یا بیماری قلبی ادامه یابد.

بیمارانی که نارسایی کلیه دارند، نیاز است که مقدار دریافت خود از پروتئین، سدیم،
پتاسیم، فسفر و کلسیم را کنترل کنند. اگر بیماری کلیوی بدتر شود، ممکن است نیاز
باشد برخی مواد مغذی دیگر نیز محدود شود که این محدودیت ‌ها می ‌تواند بر پایه
نتایج آزمایش های بیمار باشد.

اهمیت کنترل میزان دریافت مواد مغذی

مصرف مقدار مناسب و صحیح پروتئین، سدیم، پتاسیم و فسفر می ‌تواند
به کنترل تجمع مواد زاید و مایعات در خون کمک کند. چرا که کلیه نمی ‌تواند مواد
زاید و مایعات اضافی را از بدن دفع کند.

چرا تغذیه مهم
است؟                   
                                                                              

تغذیه خوب می ‌تواند به ما در این زمینه‌ ها کمک کند:

·        
نیازهای
شما را برای فعالیت ‌های روزانه تامین می ‌کند.

·        
از
تحلیل عضلانی و عفونت پیشگیری می ‌کند.

·        
باعث
نگهداشت وزن سلامتی می ‌شود.

·        
پیشرفت
بیماری کلیوی را کندتر می‌ کند.

پایه و اساس تغذیه خوب

یک رژیم غذایی متعادل می ‌تواند روزانه مقدار مناسب و
صحیحی از پروتئین، کالری، ویتامین و مواد معدنی را برای ما تامین کند. مصرف رژیم
غذایی سالم، داشتن فعالیت فیزیکی مناسب در کنار دریافت داروهای تجویزی در بهبودی بسیار
موثر است.

پروتئین:

بدن ما به پروتئین نیاز دارد. نیاز به پروتئین برای ساختن
ماهیچه، بازسازی بافت‌ ها و مقابله با عفونت اهمیت دارد. اگر فرد به نارسایی کلیه مبتلا
باشد، نیاز است که مقدار دریافت پروتئین در رژیم غذایی بررسی شود.

دریافت پروتئین اضافی می ‌تواند منجر به تولید و تجمع مواد
زاید در خون شود، که کلیه‌ ها قادر به دفع آن از بدن نیست. اما مهم است که همه
بیماران کلیوی مقدار صحیح و مناسبی از پروتئین را روزانه دریافت کنند.

متخصص تغذیه، محدودیت دریافت پروتئین را بر اساس وزن و
سایز بدن، میزان مشکل کلیوی، مقدار پروتیین دفع شده در ادرار و مواردی از این دست
محاسبه می کند.

پروتئین دریافتی نباید چندان کم باشد، چرا که می ‌تواند
مشکلات ثانویه ایجاد کند. متخصص تغذیه می‌ تواند در مورد دریافت مقدار پروتئین
موردنیاز برنامه ‌ریزی کند.

سدیم:

کلیه سالم می ‌تواند مقدار سدیم را در بدن به خوبی کنترل
کند. اگر کلیه خوب کار نکند، مصرف سدیم اضافی می ‌تواند منجر به تجمع مایعات در
بدن، ورم، بالا رفتن فشارخون و فشار مازاد بر قلب شود. بنابراین نیاز است مصرف
سدیم در نارسایی کلیه محدود شود. متخصص تغذیه می‌ تواند در مورد مقدار دقیق سدیم
موردنیاز فرد تصمیم‌ گیری کند.

فسفر:

زمانی که عملکرد کلیه کم می ‌شود، فسفر اضافه می ‌تواند در
خون تجمع پیدا کند. سطح بالای فسفر منجر به ضعیف شدن استخوان می ‌شود. متخصصان
تغذیه لیستی از غذاهای غنی از فسفر ارایه می‌دهند که نیاز است مصرف آنها محدود
شود.

پتاسیم:

پتاسیم در عملکرد ماهیچه‌ ها از جمله ماهیچه ‌های قلب، نقش
دارد. مقدار پتاسیم خیلی کم یا خیلی زیاد در خون بسیار خطرناک است. مقدار پتاسیم
موردنیاز هر فرد بسته به عملکرد کلیه و داروهایی که مصرف می‌ کند، تفاوت دارد و
نیاز است متخصص تغذیه در مورد مقدار پتاسیم موردنیاز بیمار کلیوی در مدت یک روز،
تصمیم ‌گیری کند.

کلسیم:

منابع غذایی کلسیم اغلب منابع خوبی از فسفر هم هستند. در صورتی
که نیاز به محدودسازی کلسیم باشد، باید متخصص تغذیه این موضوع را به اطلاع بیمار
برساند. همچنین فرد بیمار کلیو لازم است قبل از مصرف هر نوع مکمل ویتامین D یا کلسیم، با متخصص تغذیه خود مشورت کند. 

تغییر رژیم غذایی بیماران کلیوی:

خوردن و آشامیدن می ‌تواند کلیه فرد را تحت تاثیر قرار دهد،
بنابراین بهتر است به نکات زیر توجه شود:

·        
موادی
را انتخاب کنیم که نمک و سدیم کمتری دارد.

·        
مواد
غذایی تازه مصرف کنیم، زیرا در غذاهای بسته بندی شده، سدیم زیادی وجود دارد.

·        
از
گیاهان پودر شده و ادویه های کم ضررتر به‌ جای نمک استفاده کنیم.

·        
پس
از طبخ غذا و به هنگام مصرف، دوباره به آن نمک اضافه نکنیم.

·        
نان
مصرفی باید کم ‌نمک و تهیه شده از آردهای سبوس ‌دار باشد.

·        
دریافت
مواد غذایی پرپروتئین باعث افزایش کارکرد کلیه و تشدید بیماری می‌ شود.

·        
در
خصوص مصرف مواد پروتئینی با پزشک خود مشورت کنیم.

·        
غذاهایی
را انتخاب کنیم که برای قلب مفید است.

·        
برای
طبخ مواد غذایی از مقدار کمی روغن زیتون به ‌جای کره و روغن های دیگر استفاده کنیم.

بعد از اینکه بدن ما از غذاهای مصرفی پروتئین را جذب کرد،
ضایعاتی به عنوان اوره از آنها ساخته می ‌شود. در بیماری کلیه بدن نمی ‌تواند اوره
را جذب کند، در نتیجه بیماران کلیوی اغلب از نظر دریافت پروتئین محدودیت دارند و
باید پروتئین دریافتی، در سطح خاصی تنظیم شود تا میزان اوره بدن کاهش یابد.

بر همین اساس بیماران کلیوی باید فسفر دریافتی خود را محدود کنند، زیرا مقادیر
بالای فسفر در بدن آنها زمینه را برای ابتلا به بیماری ‌های قلبی فراهم می کند.

غذاهای حاوی فسفر بالا: شیر و ماست، پنیر، انواع گوشت، حبوبات و دانه
های روغنی.

در برخی بیماران به ویژه آنهایی که دیالیز می شوند، ممکن است میزان پتاسیم افزایش
یابد که خطرناک است.

برای تنظیم این ماده معدنی هر بیمار باید با پزشک خود مشورت و روش مناسبی را دریافت
کند.

- حبوبات: مانند نخود، عدس و لوبیا حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند و
بهتر است به شکل محدود مصرف شود.

- سبزی‌ ها و میوه‌ ها: حاوی مقدار زیادی پتاسیم هستند، اما به
دلیل دارا بودن بسیاری از مواد مغذی ضروری برای بدن، باید به مقدار متناسب از
انواع کم ‌پتاسیم استفاده کرد. پختن سبزی ‌ها سبب بالا رفتن مقدار پتاسیم
قابل جذب  می‌ شود، بنابراین بهتر است سبزی‌
ها به شکل خام مصرف شود./برزگری

دکتر «عبدالرحیم اسداللهی» هیات علمی گروه آموزش بهداشت
دانشکده بهداشت شیراز