کیست
هیداتیک بیماری انگلی و مشترک
بین انسان و دام است، کرم بالغ در روده سگ و نوزاد این کرم در بدن انسان و حیوان
اهلی (نشخوار کنندگان) زندگی می کند. عامل ایجاد بیماری
مرحله نوزادی انگل «اکینوکوکوس گرانولوزوس» است.
آلودگی انسان به این
کرم بیشتر در مناطقی که دامداری رواج دارد دیده شده
و ارتباط انسان با سگ و دام ها زمینه ابتلا را فراهم می کند.

 

به
گزارش روابط عمومی دانشکده بهداشت، فاکتورهایی از قبیل سن، شغل، مذهب، آداب و رسوم
مردم نقش زیادی در انتقال و انتشار بیماری دارد. میزان شیوع بیماری در افرادی که
تماس بیشتری با سگ دارند، همچون کودکان، یا بعضی مشاغل مانند چوپانان، دباغان و
کشاورزان بیشتر است.

دفع
تخم های کرم بالغ باعث آلودگی خاک و آب می شود و حیوانات اهلی مانند گوسفند، بز،
گاو و شتر هنگام چریدن، تخم ها را می خورند و انسان به طور تصادفی با خوردن غذا یا
آب آلوده به تخم ها آلوده می شود.

تماس
مستقیم با سگ های آلوده نیز موجب آلودگی می شود. انگل بلع شده از راه روده نفوذ
کرده و به وسیله سیستم خونی به کبد و ریه ها و به بافت های دیگر منتقل می شود.

در
نواحی با شیوع بالا اغلب کودکان مبتلا می شوند، اما کیست های کبدی به چندین سال
زمان نیاز دارد تا به قدری بزرگ شوند که قابل کشف یا علامت دار شوند. امکان ابتلای
همه ارگان ها در این بیماری وجود دارد.

شایع ترین محل ابتلا

شایع
ترین محل ابتلا، کبد (60 تا 70 درصد) و سپس ریه و مغز است. کمتر از 2درصد موارد
گزارش شده کیست در مغز بوده و ابتلای سایر اعضاء مانند طحال، عضله و ابتلای چند
ارگانی کبد و ریه یا کبد و طحال، ریه و مغز نیز گزارش شده است.

به
طور نادر کیست هیداتیک در قلب، تیروئید، پستان، کلیه و بافت نرم گردن و مهره گزارش
شده است. بیشترین موارد کیست هیداتیک در بزرگسالان، در کبد یافت می شود، اما کیست
در ریه و مغز کودکان بیش از افراد بالغ دیده می شود.

پس
از بلع تخم، هر اندامی از بدن می تواند محل به وجود آمدن کیست باشد و بسته به این که
در چه اندامی کیست ایجاد شده اختلال در عملکرد عضو دیده می شود. کیست های ریوی و کبدی اغلب شایع تر هستند .

نشانه های بیماری

علائم
بیماری بستگی به عضو درگیر، اندازه کیست، محل دقیق آن در عضو مبتلا، واکنش های بین
کیست و عضو مبتلا، پاره شدن کیست، همچنین واکنش های ایمونولوژیک به دنبال آن مثل
شوک آنافیلاکسی و مواردی از این دست دارد. ممکن است
دوره کمون بیماری بین پنج تا20 سال به طول بیانجامد.

آغاز
این بیماری اغلب علائمی را به همراه ندارد. در بیشتر موارد سال ها طول می کشد تا
بیماری علامت دار شود و گاه کیست خود به خود بهبودی پیدا می کند. بعد از سال ها به
علت بزرگ شدن و ایجاد اثر فشاری، بیمار احساس درد شکمی، بی اشتهایی و احساس توده
شکمی می کند.

کیست
های کبدی علائمی همچون بزرگی کبد، قولنج کبدی و زردی ایجاد می کند. در کیست های ریه علائم مختلفی از جمله
سرفه، تنگی نفس، دردهای قفسه سینه و خلط خونی دیده می شود. کیست در مغز موجب
اختلالات عصبی تاری دید، لرزش و صرع می شود.

کیست
در کلیه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمایی می کند.
کیست قلبی ممکن است باعث تپش قلب، تنگی نفس، اختلال عمل شود.

در
موارد نادر با درگیری اعضایی مثل مغز، چشم، استخوان و عضلات، علائم جدی مثل کوری و
فلج ایجاد می کند. تشخیص بیماری اغلب به
کمک سونوگرافی صورت می‌گیرد، اما سی ‌تی اسکن یا ام ‌آر آی نیز می ‌توانند مورد استفاده
قرار بگیرد. آزمایش خونی که در آن پادتن ‌های ضد این عفونت را
بررسی می ‌کنند و همچنین نمونه برداری نیز می‌توانند مؤثر
باشد.

به
علت انتشار کیست و محدود نبودن حدود آن، درمان مشکل است. در مواردی که کیست ها
کوچک و محدود باشد، بعضی از داروها باعث بهبودی می شود، اما در همه موارد جوابگو
نیستند و جراحی تنها درمان قطعی است.

در
مواردی که کیست هیداتیک بزرگ و در اندام‌ های حیاتی تشکیل شده و خطر پارگی وجود
داشته باشد، درمان به روش جراحی انجام می شود. در سال ‌های اخیر تخلیه یا خارج
کردن محتویات کیست با کمک سونوگرافی یکی از روش ‌های جدید جراحی است که در آن
عوارض بعد از عمل جراحی وجود ندارد و بیمار می ‌تواند بعد از عمل مرخص شود.

البته
بیماران بعد از عمل جراحی باید مدتی دارو مصرف کنند. کیست ‌هایی که ریز هستند و
مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌ کنند را با دارو درمان می‌کنند.

به
کمک رعایت بهداشت فردی و محیط، ضدعفونی کردن سبزی ها،
محصور کردن مزارع کشت سبزی، معدوم ساختن اندام های آلوده
به کیست هنگام ذبح دام، خوراندن داروهای ضد انگلی به سگ های شناسنامه دار و گله، تماس
نداشتن با سگ سانان، درمان سگ های آلوده
صاحب دار، از بین بردن سگ های
ولگرد، کشتار دام ها در کشتار گاهای بهداشتی، کشتار دام ها در سنین پایین تر (جلوگیری
از بزرگ شدن کیست ها) ، دفع بهداشتی امعاء و احشای آلوده، جلوگیری
از تغذیه سگ ها با مانده امعاء و احشای کشتارگاهی و آموزش همگانی می توان از
انتقال و انتشار بیماری جلوگیری کرد./101

«مهناز زادانی فرد » کارشناس بهداشت
عمومی دانشکده بهداشت شیراز

پایان خبر