تغذیه صحیح از ارکان زندگی سالم است و در برخی از دوران های زندگی از جمله بارداری و شیردهی از اهمیت بیشتری برخوردار است. علاوه بر کافی بودن غذا تعادل و تنوع بین مواد غذایی، نقش مهمی در سلامت مادر و جنین دارد. جنین در حال رشد از نظر مواد غذایی وابسته به مادر است و مواد مغذی لازم را از غذای مصرفی مادر و یا ذخیره بدن مادر به دست می آورد.

تمام زنان در دوران بارداری در هر شرایط تغذیه ای که باشند، )کم وزن، طبیعی، دارای اضافه وزن و یا چاق) باید افزایش وزن مناسبی داشته باشند.

معیارهای وزن گیری مناسب و نامناسب در مادران باردار

بهترین معیار برای قضاوت در مورد وزن گیری مناسب در طی بارداری، استفاده از جدول و نمودار وزن گیری مادران باردار است. به هر دلیل که وزن گیری مادر باردار در هر یک از گروه های (کم وزن، طبیعی، اضافه وزن یا چاق) بر اساس جدول و نمودار وزن گیری پیشرفت نکند، وزن گیری نامناسب اطلاق می شود.

وزن گیری نامناسب به دو شکل قابل مشاهده است. هر دو حالت وزن گیری کمتر از حد انتظار و وزن گیری بیش از حد انتظار بسیار مهم است و باید علت زمینه ای وزن گیری نامناسب بررسی و معین شود.

مهمترین عللی که سبب وزن نامناسب مادر در دوران بارداری می شوند، عبارتند از:

دسترسی ناکافی به برخی از گروه های غذایی به دلایل مشکلات مختلف از قبیل مشکلات اقتصادی و درآمد ناکافی خانواده

عادات غذایی نامناسب و پیروی از رژیم های غذایی خاص (کم خوری، رژیم درمانی و یا خرافات غذایی)

تهوع و استفراغ دوران بارداری

ابتلا به بیماری های زمینه ای یا سابقه ابتلا به آنها (بیماری های قلبی عروقی و دیابت)

ابتلا به اختلالات روانی و افسردگی

مصرف زیاد و غیر عادی مواد خوراکی و غیر خوراکی (ویار حاملگی و پیکا)

حجم زیاد کار روزانه و استراحت ناکافی

برخی از توصیه های تغذیه ای مهم برای داشتن وزن گیری مناسب در دوران بارداری عبارتند از:

1. تنوع و تعادل در برنامه غذایی روزانه و استفاده از ۵ گروه غذایی اصلی رعایت شود.
2. در هر وعده غذایی حداقل از سه گروه غذایی اصلی استفاده شود.
3. ترجیحا از نان های سبوس دار مانند سنگک و و بربری به جای نان های سفید استفاده شود.
4. بهتر است برنج به صورت کته یا دمی و یا به همراه حبوبات مصرف شود. به طور کلی مخلوط غلات و حبوبات مانند عدس پلو، لوبیا پلو، عدسی با نان و خوراک لوبیا با نان، پروتئین مناسبی را برای خانم باردار تأمین می کند.
5. استفاده از انواع میوه های تازه که در منطقه موجود است و میوه های خشک مانند کشمس، خرما، توت خشک، انجیر خشک، برگه هلو، زرد آلو یا آلوی خشک به عنوان میان وعده توصیه می شود.
6. سبزی هایی که به شکل خام خورده می شوند، باید قبل از مصرف به دقت شسته و ضد عفونی شوند. از قرار دادن سبزی در معرض هوا یا نور خورشید، پختن به مدت طولانی به خصوص در ظروف در باز و همراه آب زیاد و دور ریختن آب آن که سبب از بین رفتن ویتامین های موجود در سبزی ها می شود باید خودداری کرد.
7. روزانه سبزی های تازه مانند کاهو، گوجه فرنگی، خیار و هویج به عنوان میان وعده و سبزی های خام (سبزی خوردن) و یا پخته و یا سالاد همراه غذا مصرف شود.
8. کشک یک منبع غنی از پروتئین، کلسیم و فسفر است. در مناطقی که کشک در دسترس است، توصیه می شود همراه با غذاهایی مانند آش و بادمجان و به صورت جوشیده شده استفاده شود.
9. اگر مصرف شیر سبب ایجاد نفخ و مشکل گوارشی شود معادل آن می توان از ماست یا پنیر استفاده کرد.
10. انواع مغزها مثل پسته، بادام، گردو و فندق منابع خوب پروتئین و آهن هستند و می توان به عنوان میان وعده ترجیحاً از نوع خام آن ها که نمک کمتری دارد استفاده کرد.

«نسیم بهادری» کارشناس تغذیه واحد بهبود تغذیه مرکز بهداشت شهدای انقلاب شهرستان شیراز