چوب مسواک یا (Arak) یکی از مواد مؤثر در بهداشت دهان و دندان
است که سازمان بهداشت جهانی استفاده از آن را توصیه کرده است؛ چرا که تأثیر مثبت
چوب مسواک بر پاتوژن ‌های پوسیدگی دندان ثابت شده است.

 

گیاه مسواک درختچه ای از خانواده «سالوادوراسه» با نام علمی «سالوادورا پرسیکا»
و نام عمومی مسواک است و در زبان فارسی آن را اراک (Arak ) می‌ خوانند. این
گیاه بومی نواحی جنوبی ایران بوده است و برگ، میوه، دانه، پوست و ریشه آن مصارف
درمانی بسیار دارد.

ریشه این گیاه چوبی مانند رشته ‌های مسواک است و بیش از 1400 سال است
که در بسیاری از کشورها به جای مسواک امروزی برای پاکیزه سازی دندان از آن استفاده
می ‌شده است.

اثرات آرامبخشی چوب مسواک

نتایج تحقیقات مربوط به اثرات فارماکولوژیک در زمینه چوب مسواک، اثرات ضد
التهابی، آنتی اکسیدانی، ترمیم‌ کنندگی زخم و اثرات آرامبخشی آن را به اثبات رسانیده
است.

درخت مسواک به دلیل دارا بودن ترکیباتی نظیر «تری متیل آمین»، «الکالوئیدهای
سالوادرین»، «کلراید»، «فلوراید»، «سیلیکا»، «سولفور»، روغن خردل، ویتامین C، صمغ، مقدار کمی «تانین» و «استرول» اثر ضد باکتری،
ضد تب و ضد تحریک لثه دارد. از سویی دیگر ساقه ‌ها و ریشه ‌های این گیاه بافت لیفی
دارد و به راحتی روی دندان‌ ها ساییده می‌ شود.

همچنین خوب است بدانیم بعضی از چوب‌ های جویدنی ترکیبات قلیایی ضد
باکتری دارند و نتایج پژوهش های اخیر روی درخت مسواک در باکتری‌ های دهانی نشان
داد که عصاره «خاماین» چوب اثر بازدارندگی در مقابل رشد باکتری ‌های دهانی دارد.
بر اساس اطلاعاتی که راجع به ترکیبات شیمیایی و خصوصیات دارویی چوب مسواک ارائه شده
است، این گیاه به دلیل فلوراید بالا، اثر ضد پوسیدگی قوی دارد.

همچنین استفاده منظم و مرتب از چوب ‌های مسواک ممکن است موجب کنترل تشکیل
و فعالیت پلاک های دهان و دندان شود.

با وجود اینکه دانش های مربوط به بهداشت دهان و دندان به صورت روزآمد
در سطح دنیا در حال پیشرفت است، اما شاهد افزایش پوسیدگی های دندانی و بیماری ‌های
لثه هستیم که مهم ‌ترین علت آن، استفاده وسیع قندها در مواد خوراکی، کمبود فلوراید
و کلسیم در تغذیه و نبود مراقبت ‌های بهداشتی است. با این وجود امروزه استفاده از گیاه
مسواک برای تمیز کردن، استحکام و جلوگیری از پوسیدگی دندان توصیه شده است.

مطالعات بسیاری نشان داده است که اثر ضد باکتری، ضد پوسیدگی، ضد پلاک
و ضد قارچی این چوب‌ ها از طریق واکنش‌ های مکانیکی و شیمیایی ایجاد می شود./ف.نوروزی
فرد

«الهام
اشرفی» دکترای تخصصی اصلاح نباتات (ژنتیک و بهنژادی گیاهی)دانشکده تغذیه و علوم
غذایی شیراز