کارتنوئیدها (Carotenoid compounds) از جمله ترکیبات نوتراسوتیکال (Nutraceutical) است که با ایجاد مزایای فیزیولوژیکی در بدن، اثرات محافظتی در
مقابل بیماری ها نشان می دهد.

 

کارتنوئیدها رنگدانه‌های طبیعی در رنگ‌های مختلف شامل زرد تا
نارنجی و قرمز هستند که در همه موجودات زنده، از باکتری ها، مخمرها، موجودات
دریایی و آب شیرین از جمله ریزجلبک ها، فیتوپلانکتون ها، سخت پوستان و ماهی گرفته
تا گیاهان و حیوانات وجود دارد.

بیش از 750 کاروتنوئید با ساختار شیمیایی متفاوت از منابع
طبیعی تا به امروز جدا شده است. این رنگدانه ها بر اساس ترکیب شیمیایی آنها به
عنوان «کاروتن» (کاروتنوئیدهای هیدروکربن) یا «زانتوفیل» طبقه بندی می شود.

کاروتنوئیدهای طبیعی منابع مهم آنتی اکسیدان ها، ترکیبات ضد
التهابی و ضد توموری هستند. کاروتنوئیدها از جمله «آستاگزانتین»، «بتا
کریپتوکسانتین»، «لوتئین»، «زآگزانتین» و «لیکوپن» به دلیل اثرات مفیدی که بر
سلامت انسان دارد، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباط بین مصرف زیاد کاروتنوئید در
رژیم غذایی با کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال، دهانه رحم، تخمدان و سینه را
نشان داده است. همچنین استفاده از کارتنوئیدها در رژیم غذایی، در پیشگیری از
بیماری های مزمن، سرطان و بیماری های قلبی عروقی موثر است.

در حال حاضر، چندین رنگدانه کاروتنوئیدی مانند بتاکاروتن،
آستاگزانتین و کانتاکسانتین به صورت تجاری به عنوان رنگ‌های خوراکی و به عنوان
افزودنی‌های خوراک دام در پرورش طیور و آبزی پروری استفاده می‌شود، همچنین این
ترکیبات به صورت تجاری برای اهداف دارویی و آرایشی استفاده می شود.

دکتر «ساره بوستانی»، دکترای تخصصی علوم و صنایع غذایی
دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز