ویتامین D یکی از ویتامین های محلول در چربی است که به آن ویتامین آفتاب هم گفته می شود، زیرا در اثر تابش نور خورشید، ویتامین D در پوست ساخته می شود. این ویتامین سبب رشد و استحکام دندان ها و استخوان ها می شود که این اثر به واسطه نقش ویتامین D در جذب کلسیم است؛ در نتیجه، کمبود این ویتامین به طور غیر مستقیم سبب کمبود کلسیم نیز می شود. ویتامین D برای داشتن استخوان های قوی و دندان های سالم حیاتی است. امروزه نقش ویتامین D در پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری های غیرواگیر از جمله دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، انواع سرطان به خصوص سرطان کورورکتال و بیماری ام.اس ثابت شده است. همچنین کمبود این ویتامین باعث کاهش سطح ایمنی و بروز انواع آلرژی از جمله آسم، به ویژه در کودکان می شود.

بیش از 90درصد ویتامین D از پوست و حدود 10درصد از مصرف غذا تأمین می شود. برای ساختن ویتامین D لازم است سطح پوست در معرض مستقیم نور آفتاب (بدون واسطه شیشه و ضد آفتاب) باشد. بدین منظور دست ها، صورت و پاها باید دست کم دو بار در هفته، به مدت 5 تا 10 دقیقه در معرض نور مستقیم آفتاب قرار گیرد. لباس، دود، گرد و غبار، شیشه پنجره، هوای ابری، هوای آلوده و کرم های ضد آفتاب مانع رسیدن اشعه ماورای بنفش به بدن و تبدیل پیش ساز به ویتامین D می شوند. سالمندان و کودکان شیرخوار، افراد با پوست تیره و ساکنان مناطق با آلودگی هوا معمولا در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند. همچنین افرادی که شب کار هستند و روزها می خوابند، کسانی که در آب و هوای سرد زندگی می کنند و مجبور هستند داخل منزل بمانند و اشخاصی که تمام بدن خود را با لباس می پوشانند نیز در معرض خطر کمبود ویتامین D قرار دارند.

ویتامین D باعث پیشگیری از بروز بیماری هایی مانند «راشیتیسم»  در کودکان، استئومالاسی در بزرگسالان و پوکی استخوان در سالمندی می شود. دریافت ویتامین D و کلسیم باعث افزایش قدرت و هماهنگی عضلات می شود. کمبود ویتامین D منجر به بروز بیماری هایی مانند پوکی استخوان، شکستگی های استخوانی، مرگ و میر ناشی از سکته مغزی، سرطان روده بزرگ و بیماری های عفونی نیز می شود.

روغن کبد ماهی، ماهی های چرب مانند سالمون، زرده تخم مرغ، جگر، کره و شیر و لبنیات غنی شده با ویتامین D از منابع غذایی غنی این ویتامین است. البته این نکته مهم را در نظر داشته باشید که ویتامین D منبع خوب غذایی نداشته و مهم ترین منبع ساخت این ویتامین همان نور آفتاب است. امروزه در دنیا مواد غذایی با ویتامین D غنی می شود تا مشکل کمبود این ویتامین حل شود.

در کشور ما کمبود ویتامین D بسیار شایع است، حتی در مناطق گرمسیری و دارای آفتاب نیز، چون مردم در ساعات مناسب در مقابل نور آفتاب قرار نمی گیرند، کمبود ویتامین D رخ می دهد. یکی دیگر از راه های مقابله با کمبود ویتامین D مصرف مکمل های مگادوز به صورت ماهیانه می باشد. تمامی افراد بالای 18 سال می بایست ماهیانه یک عدد مگادوز ویتامین D بعد از وعده غذایی اصلی مصرف کنند. همچنین برای دانش آموزان دختر و پسر مقاطع متوسطه اول و دوم، مصرف ماهیانه یک عدد مگادوز ویتامین D، به مدت 9 ماه سال تحصیلی، توصیه می شود.

«سکینه ابراهیمی»، مسوول واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان شهرستان مهر