در تمام جوامع بشری، خانواده به عنوان اساسی ترین نهاد
اجتماعی و انتقال فرهنگ، تمدن و تاریخ شناخته می شود. خانواده مهم ترین واحد
اجتماعی است که می توان گفت سایر نهادها، برای تقویت و کارگزاری این نهاد
ایجاد شده است. این نهاد، از تعدادی از افراد تشکیل شده که اهداف مشترکی را دنبال
می کنند. بنابراین
از این منظر می توان گفت هر خانواده به مثابه یک سازمان است که می تواند و باید با
به کارگیری دانش و مهارت های مدیریت اداره شود.

 

مدیریت علمی خانواده با بهره گیری از نظریه ها و متون علم
مدیریت، ضمن ارتقای عملکرد بنیان خانواده، کمک فراوانی به توسعه جوامع می کند.
شاید بتوان گفت کاربردی ترین دانش در اداره خانواده، علم مدیریت است؛ به گونه ای که
نمی توان مفهومی از دانش مدیریت را یافت که کاربردی در اداره خانواده نداشته باشد.
تمام خانواده ها، دارای اهداف مشترک هستند؛ آنها، اهداف خود را تعیین و اولویت
گذاری کرده و برای رسیدن به اهداف، برنامه ریزی می کنند؛ وظایف درون خانواده را
تقسیم و سازماندهی کرده و اصول سازماندهی را به کار می گیرند؛ برای رسیدن به
اهداف، اعضای خانواده باید در هماهنگی با یکدیگر فعالیت کنند؛ نقش رهبری در
خانواده به عهده فرد/افرادی است که مبتنی بر اصول رهبری انجام می شود؛ افراد یک
خانواده در تعاملات خود از قواعد ارتباطات میان فردی بهره می گیرند؛ اعضای خانواده
بر عملکرد یکدیگر نظارت می کنند و در ارتباط با یکدیگر از مکانیسم های تشویق و
تنبیه استفاده می کنند؛ خانواده ها دارای منابع محدود هستند و دائم در حال تخصیص
منابع به اولویت ها هستند؛ آنها در شرایط اضطراری از اصول مدیریت بحران استفاده می
کنند؛ افراد خانواده دارای اختیار، مسؤولیت و حقوق مشخص هستند؛ از دانش مدیریت
زمان استفاده می کنند و دستاوردهای فردی و گروهی خود را پایش و ارزشیابی می کنند؛
خانواده ها از نهادهای مشابه خود می آموزند و از آنها الگوبرداری و یا حتی با آنها
رقابت می کنند.

بنابراین، نهاد خانواده در کارکرد اجتماعی خود، به درستی
مشابه یک سازمان عمل می کند و برخورداری اعضای آن از دانش مدیریت و به کارگیری
مهارت های مدیریت می تواند ضمن متعالی ساختن عملکرد خانواده، به ترقی واحد بزرگ تر
جامعه و توسعه جوامع کمک فراوانی کند. هم از این جهت است که در منابع مذهبی دین
مبین اسلام، متون فراوانی در خصوص مدیریت نهاد خانواده یافت می شود که به عنوان
مرجع برای اداره و هدایت خانواده به انسان ارائه شده است.

دکتر «محمدامین بهرامی»، مدیرگروه مدیریت خدمات بهداشتی
درمانی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی
درمانی شیراز