گرچه منابع تولید کننده نور آبی مانند LED و فلورسنت ها به دلیل مصرف انرژی پایین سازگار با محیط زیست هستند
و قابلیت های فنی مناسب تری نسبت به لامپ های قدیمی تر دارند، اما باعث اختلال در
خواب شده و در بروز برخی بیماری موثر است.

 

تا قبل از ورود روشنایی مصنوعی به زندگی بشر، انسان از نور
خورشید به عنوان منبع روشنایی استفاده می کرد و در طول شب در تاریکی به سر می برد؛
اما با ظهور روشنایی مصنوعی شب نیز روشن شد. نور شبانه از طریق
تاثیرگذاری بر ریتم شبانه روزی بدن انسان باعث اختلال در خواب می شود. تحقیقات
جدید نشان داده که این امر ممکن است در ایجاد سرطان، چاقی، دیابت و بیماری های
قلبی و عروقی موثر باشد.

نور آبی چیست؟

نور آبی با طول موج 450
تا 495
نانومتر دارای کوتاه ترین طول موج و بیشترین انرژی است. این نور که به طور طبیعی
طیفی از نور خورشید را تشکیل می دهد، از نمایشگر دستگاه های الکترونیکی، لامپ
های LED و فلورسنت (لامپ های کم مصرف پیچی) نیز
تولید می شود.

هر چند که مواجهه با آن در طول روز مفید بوده و باعث بهبود
عملکردهای شناختی مانند توجه، هوشیاری و سرعت عکس العمل می شود، اما مواجهه با آن
در طی شب می تواند الگوی خواب و چرخه شبانه روزی بدن را مختل کند و موجب انواع
بیماری های جسمانی و روانی شود.

منابع تولید کننده نور آبی

نور آبی در همه جا وجود دارد. خورشید مهمترین منبع
تولید کننده نور آبی طبیعی است، اما به غیر از خورشید منابع غیر طبیعی دیگر
هم نور آبی تولید می کند. از جمله این منابع غیر طبیعی می توان به نور آبی
تلویزیون ها، نمایشگر رایانه ها، لپ تاپ ها، تلفن همراه، تبلت، لامپ های
فلورسنت (لامپ های کم مصرف) و لامپ های LED اشاره کرد.

خطرات نور آبی مصنوعی بر سلامتی

نور آبی طبیعی که از نور خورشید ساطع می شود برای بدن مفید و
ضروری است. این نور که در طول روز از خورشید دریافت می کنیم، باعث می شود در طول
روز هوشیار و سرحال باشیم و احساس خواب آلودگی نداشته باشیم. این در حالی است که
تشعشع مصنوعی نور آبی احتمال دارد برای سلامتی مضر باشد و می تواند تولید «ملاتونین»
(هورمون تنظیم کننده خواب و ریتم بدن) را کاهش دهد.

تحقیقات نشان داده است که کاهش سطح ملاتونین در بدن در دراز
مدت می تواند باعث بروز بیماری هایی مثل چاقی، دیابت و سرطان شود.

چشم انسان می تواند تا 99
درصد اشعه UV یا فرابنفش را خنثی کند، اما نمی تواند
نور آبی را مانند اشعه UV فیلتر
کند؛ به همین دلیل نور آبی به شبکیه می رسد.

قرار گرفتن بیش از حد چشم در معرض نور آبی به سلول های حساس
به نور آبی در شبکیه آسیب های جدی می رساند و حتی ممکن است منجر به بیماری
تباهی لکه زرد یا Macular Degeneration شود
و یا فرد برای همیشه بینایی خود را از دست بدهد. از دیگر عوارض ناشی ازنور
آبی مصنوعی می توان به تاری دید، مشکل در تمرکز، سردرد، خشکی، تورم و قرمزی
چشم اشاره کرد.

همچنین خستگی چشم ناشی از نور آبی تاثیر جدی در یادگیری مغز
و راندمان یادگیری فرد دارد. لازم است به این نکته توجه داشته باشیم نور آبی (Blue
Light) برای افرادی که مشکل آب مروارید دارند
بسیار خطرناک است و تا حد امکان نباید در معرض این نور قرار گیرند.

نور به ویژه نور آبی، به دلیل انرژی بیشتر باعث مهار هورمون
ملاتونین(هورمون خواب) به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در بدن می شود و
شواهد نشانگر آن است که پایین آمدن سطح ملاتونین ممکن است با سرطان در ارتباط
باشد. نتایج مطالعات انجام شده در دانشگاه هاروارد نشان داد که نور شبانه با تغییر
تدریجی در ریتم شبانه روزی بدن، منجر به افزایش قند خون و سطح لپتین می شود. نور
آبی باعث کاهش کمیت و کیفیت خواب می شود و از طرفی محققان نداشتن خواب کافی را با
افزایش ریسک ابتلا به افسردگی و بیماری های قلبی و عروقی و دیابت مرتبط می دانند.

راهکارهای محافظت در برابر نور آبی

· از
لامپ های با دمای رنگ پایین (زرد متمایل به قرمز) برای روشنایی شب استفاده کنیم. چرا
که لامپ های با دمای رنگ پایین کمترین قدرت را برای تغییر ریتم شبانه روزی و سرکوب
ملاتونین دارد.

· نور
صفحه نمایش تلفن همراه یا رایانه را در حد امکان کاهش دهیم.

· بعد
از تاریک شدن هوا از تلفن همراه یا رایانه استفاده نکنیم؛ اما در صورت اجبار، نور
آن را تا حد امکان کم کنیم تا کمتر در معرض نور آبی قرار بگیریم.

· حذف
نور آبی از نمایشگر با استفاده از برنامه های فیلتر کننده نور
آبی: یکی از راه حل های خوب برای پیشگیری خطرات نور آبی استفاده از نرم
افزار های فیلتر کننده نور آبی نمایشگر است. این نرم افزارها نمایشگر تلفن
همراه را فیلتر می کنند تا کمتر در معرض نور آبی قرار بگیریم. اغلب گوشی های تلفن
همراه هوشمند دارای نرم افزاری مشابه هستند که نیازمند فعالسازی آنها در شب است.

· استفاده
از عینک های ضد نور آبی: این عینک ها، نور آبی را فیلتر می کند. شیشه
این عینک ها که ضد اشعه نور آبی است، اجازه نمی دهد نور آبی به چشم برسد.

«آفتاب همتی»، کارشناس گروه ارگونومی دانشکده بهداشت،
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز