سلیاک یک اختلال خودایمنی است که
زمینه ژنتیکی دارد؛ بیماران مبتلا به این بیماری اگر پروتئینی از دسته گلوتن را
مصرف کنند دچار علائم این بیماری می شوند، در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک
آسیب دیده و در جذب مواد اختلال پیدا می شود که سبب التهاب روده می شود و نتیجه آن
کاهش جذب روده ای است؛ بیماری سلیاک در اثر دو عامل محیطی شامل مصرف گلوتن و
ژنتیک بروز پیدا می کند. 

 

گلوتن پروتئینی در گندم، چاودار و جو
است که اگر در مواد غذایی فرد مبتلا به سلیاک وجود داشته باشد می تواند سبب آسیب
به روده کوچک شود و اگر درمان نشود باعث سوء تغذیه می شود و فقر آهن، کاهش تراکم
استخوان، کاهش وزن و کمبود ویتامین ب 12
را به دنبال دارد.

نشانه های این بیماری در اوایل کودکی
با شروع مصرف غذاهای دارای گلوتن بروز پیدا می کند، این بیماری در دوران کودکی
علائمی مانند سوء جذب، اختلال رشد، اسهال مزمن، استفراغ، نفخ، بی اشتهایی، کاهش
رشد، کاهش وزن و کج خلقی را به همراه دارد و در بزرگسالی علائمی مانند تغییرات
اجابت مزاج و یا علائم غیرگوارشی دارد.

شایع ترین علامت این بیماری اسهال است
که در حالت شدید به صورت استئاتوره یا همان مدفوع چرب بروز پیدا می کند؛ علائم
غیرگوارشی این بیماری می تواند گزگز اندام ها، عدم تعادل، بی قراری، افسردگی،
تحریک پذیری و تشنج باشد، بیماری سلیاک در بانوان می تواند پیامدهای بیشتری مانند
یائسگی زودرس، نازایی و ‌سقط جنین داشته باشد.

این بیماری عوارض پوستی مانند ریزش مو
و راش پوستی نیز دارد.

همچنین برخی بیماران مبتلا به سلیاک
دچار دردهای مفصلی و استخوانی و آرتریت می شوند؛ این بیماری عوارض خطرناکی شامل
بزرگ شدگی طحال، سلیاک مقاوم، کولیت و سرطان نیز دارد که بسیار نادر هستند.

تشخیص قطعی بیماری با نمونه‌ برداری
انجام می ‌شود؛ برای این کار، نمونه بافتی کوچکی از روده کوچک برداشته می ‌شود؛
ممکن است سه بار نمونه‌ برداری انجام شود، یک بار زمانی که گلوتن در رژیم غذایی
وجود دارد، یک بار زمانی که گلوتن از رژیم غذایی حذف شده است و دفعه سوم زمانی که
دوباره گلوتن در رژیم غذایی گنجانده می ‌شود.

تنها انتخاب درمانی، حذف کردن گلوتن
از رژیم غذایی است؛ اساس درمان این بیماری رژیم غذایی بدون گلوتن تا پایان عمر است
و دوره بهبودی آن با رعایت رژیم غذایی خاص به طور معمول 3 تا 6 ماه است که البته در بزرگسالان به 2 سال نیز می‌ رسد.

این بیماری می تواند بدون هیچ علامتی
باشد که در این حالت تنها با غربالگری و نمونه برداری قابل تشخیص است؛ برای تشخیص
این بیماری غربالگری و آندوسکوپی انجام می شود، اما غربالگری در تمامی افراد جامعه
الزامی نیست و تنها در صورت مشاهده علائمی مانند نفخ شدید، کاهش وزن ناگهانی،
تاخیر در بلوغ، اختلال در رشد، نازایی و خستگی مزمن انجام می شود.

بیماران مبتلا به بیماری سلیاک باید
در صورت تشخیص این بیماری تحت نظر متخصص تغذیه مطابق رژیم غذایی بدون گلوتن پیش
بروند و مواد غذایی دارای گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند تا بیماری کنترل
شود؛ همچنین باید از مصرف مواد غذایی دارای گندم، جو، چاودار و برخی حبوبات پرهیز
و آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا را جایگزین آن کنند.

بیشتر مبتلایان سلیاک، به تخم ‌مرغ،
شکر و روغن حساسیت‌ های متفاوتی دارند، بنابراین از مصرف محصولاتی مانند انواع سس
ها که این گونه مواد در آنها فراوان است، خودداری کنند.

مبتلایان باید از مصرف غذاهای فرآوری
شده مانند سوسیس، کالباس، ماکارونی، رشته ‌فرنگی، قهوه، نسکافه و تمامی شیرینی‌ ها
و کیک ‌هایی که در آنها از گلوتن و یا آرد گندم استفاده شده پرهیز کنند؛ چون
اینگونه بیماران از مصرف غلات و برخی حبوبات محروم هستند باید برای جبران کمبود
ویتامین ‌ها و املاح معدنی از میوه ‌ها و سبزی ‌ها به صورت پخته و تازه، گوشت و
لبنیات کم‌ چرب، ماهی و برنج بسیار استفاده کنند و روغن‌ های مایع ذرت، زیتون، کانولا
و هسته انگور را برای پخت و پز به کار ببرند./102

«عهدیه مرادی»
کارشناس تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز

پایان خبر