یکی از چالش های بزرگی که جامعه  با آن مواجه است، انتقال اپیدمیولوژیک بیماری ها از واگیر به غیرواگیر است. دیابت از جمله بیماری‌ های متابولیک غیر واگیر است که با افزایش مزمن قند خون مشخص می‌شود. این اختلال  باعث می شود بدن نتواند سطح قند خون خود را کنترل کند که ناشی از کمبود در تولید یا عملکرد انسولین یا هر دو است و می تواند به دلایل مختلف رخ دهد. به طور تقریبی، ۹۰ تا ۹۵ درصد این بیماران از دیابت نوع دو رنج می برند. 

دیابت در حال حاضر یکی از شایع ترین بیماری های غیر­واگیر است و شیوع و بروز آن در سراسر جهان در حال افزایش است؛ به نحوی که  یک نگرانی جدی برای محسوب می شود.

عوامل موثر در ایجاد بیماری دیابت

عوامل فراوانی در شروع بیماری دیابت نقش دارد که برخی تغییرپذیر و برخی غیر قابل تغییر است.

عوامل تغییرپذیر شامل رفتارهاییاست که افراد برای مدیریت دیابت خود و کاهش سطح قند خون، می توانند انجام بدهند، مانند تغییر رژیم غذایی، افزایش ورزش، و حذف فعالیت های سبک زندگی ناسالم (مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل، خواب ناکافی) که قابل اصلاح است.

عواملی همچون جنس، سن، قومیت و تغییرات در ژن، در زمینه ابتلا به بیماری دیابت، غیر قابل تغییر است.

علایم دیابت

علایم اولیه­­ بیماری دیابت شامل تکرر ادرار، خستگی و افزایش تشنگی و گرسنگی می شود که این علائم در اکثر افراد مشترک است. بنابراین شناخت و درک این علائم برای شناسایی بیماری و حفظ سلامت از اهمیت بالایی برخوردار است.

عوارض دیابت

این بیماری ممکن است باعث ایجاد عوارض جدی و غیرقابل برگشت مانند نابینایی، نارسایی کلیه، حملات قلبی، سکته مغزی و قطع اندام تحتانی و یا باعث افزایش مرگ ­و میر ناشی از بیماری عروق کرونر، و بیماری عروق مغزی می شود.

بر اساس آخرین گزارش انجمن دیابت آمریکا و انجمن اروپایی برای مطالعه دیابت، کنترل و درمان دیابت را نمی توان به تنهایی با دارو کنترل کرد، در عوض درمان باید بیمار محور باشد و با  آموزش و تغییر و بهبود سبک زندگی و خودمدیریتی همراه باشد.

خودمدیریتی دیابت

خودمدیریتی دیابت، فرایندی فعال و پویاست که اغلب شامل تغییر در سبک زندگی از جمله مدیریت قند خون، رژیم غذایی، فعالیت های فیزیکی، مدیریت استرس و تبعیت دارویی و مراقبت از پاها و پایش دوره های سلامت قند خون است.

آموزش خودمدیریتی دیابت

آموزش نقش عمده ای در کنترل و پیشگیری از عوارض دیابت دارد و می تواند برای افراد مبتلا به دیابت موثر باشد و مداخلات آموزشی خود مدیریتی بر روی بیماران مبتلا به دیابت نوع دو به طور قابل توجهی، قادر به بهبود نگرش، دانش دیابت و سایر متغیرهای روانشناختی بیماران و بهبود کیفیت زندگی است.

آموزش خودمدیریتی دیابت یکی از سنگ بناهای اساسی مدیریت موثر دیابت نوع دو است که تأثیرات مثبتی بر دانش دیابت، کنترل قند خون و پیامدهای رفتاری دارد و باید از زمان تشخیص ارائه شود، تا باعث جلوگیری از عوارض طولانی مدت مانند عوارض چشمی، کلیوی، درگیری اعصاب و بیماری های قلبی عروقی و مرگ و میر زودرس شود.

رعایت نکات زیر برای افراد  مبتلا به دیابت ضروری است:

• فعالیت و ورزش مرتب در منزل  
• رعایت رژیم غذایی متعادل
• حفظ وزن مطلوب                                               
• مصرف منظم داروهای دیابت
• آزمایش قند خون به طور مرتب در خانه                    
• حفظ قند خون در بهترین وضعیت
• پیروی از دستورات پزشک معالج                             
• ارتباط مرتب با پزشک خود
• وارسی مرتب پاهای خود برای پیشگیری از زخم پا       
• اجتناب از مصرف دخانیات

دکتر «لیلا قهرمانی»، دانشیار گروه ارتقای سلامت دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز