بهترین راه برای تشخیص کافی بودن شیر مادر، افزایش وزن شیرخوار و ترسیم منحنی رشد اوست. در این زمینه می‌توان از پزشک و کارکنان مرکز بهداشتى درمانى خواست که در هر بار مراجعه، منحنی رشد نوزاد را روی کارت رشد او رسم کنند.

تولید شیر روندی است که در آن غدد پستانی توانایی ترشح شیر پیدا می کند؛ این مرحله همراه با زایمان آغاز شده و شامل تغییرات به هم پیوسته ای است که طی چهار روز به تولید کامل شیر می انجامد که مرحله ای حساس و حیاتی در تولید شیر است و طی آن باعث افزایش چشمگیر حجم و غلظت شیر مادر می شود.

نوزادان در روزهای نخست زندگی، به ‌طور طبیعی اغلب ۳ تا ۸ درصد از وزن خود را از دست می ‌‌دهند و اگر به‌ خوبی از شیر مادر تغذیه کنند، در ۱۰ تا ۱۴روزگی دوباره به وزن هنگام تولد خود می ‌‌رسند.

وزن ‌‌گیری ماهانه کودک از فاکتورهای مهم رشد کودک به‌شمار می‌‌ آید و شیرخواران بیشترین وزن خود را در سه ‌ماهه‌ نخست زندگی به‌دست می ‌‌آورند؛ هر نوزاد در طول سه ماه نخست عمر خود، هر ماه حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ گرم وزن می‌‌ گیرد.

روش دیگری که برای تعیین کافی بودن شیر مادر برای شیرخوار به‌کار می‌‌ رود، تعداد دفعات و حجم ادرار و مدفوع کودک است؛ به ‌طور کلی شیرخوار در روز نخست تولد باید یک بار یا بیشتر دفع ادرار و مدفوع داشته باشد؛ همچنین در روز دوم و سوم نیز سه بار یا بیشتر دفع ادرار و دو تا سه بار یا بیشتر دفع مدفوع در هر روز داشته باشد.

علائمی که نشان می ‌‌دهد کودک شیر کافی دریافت نکرده است:

اگر شیرخوار پس از خوردن شیر باز هم بخواهد از پستان مادر تغذیه کند یا مدت زمان طولانی‌‌تری را برای مکیدن شیر صرف کند، اغلب نشان‌‌ دهنده‌‌ این است که به‌ میزان کافی شیر دریافت نکرده است؛ بنابراین در ماه ‌‌های اولیه زندگی، مدت زمان و میزان شیر خوردن را به‌ عهده‌‌ خود نوزاد بگذارید، زیرا اغلب نوزادان به ‌اندازه‌‌ نیاز خود از شیر مادر تغذیه می‌‌کنند.

رنگ مدفوع شیرخوار از دیگر عواملی است که از میزان کفایت شیر مادر خبر می ‌‌دهد؛ از یک ‌ماهگی به بعد تعداد دفعات دفع مدفوع به ‌تدریج کاهش می ‌‌یابد و ممکن است کودک هر چند روز یک بار اجابت مزاج کند؛ در این صورت اگر مدفوع او نرم و حجیم باشد مشکلی نخواهد داشت، اما مدفوع خشک یا سبز رنگ در شیرخواران می‌‌تواند نشان ‌‌دهنده‌‌ تغذیه‌ ناکافی شیرخوار از شیر مادر باشد.

شیرخوارانی که شیر خشک می‌‌خورند، مدفوع حجیم‌‌ تری نسبت به شیرخواران تغذیه ‌شده با شیر مادر دارند، زیرا پروتئین شیر گاو دو برابر پروتئین شیر مادر است که بیشتر آن فرم دیرهضم پروتئین (کازئین) است و پروتئین اضافی از بدن نوزاد دفع شده و باعث افزایش حجم مدفوع او می‌‌‌شود.

«زهره ابجدبان»، کارشناس واحد سلامت خانواده و جمعیت مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز