چرا مصرف دارو در سالمندان باید با دقت بیشتری انجام شود؟

سالمندان سهم قابل توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و بیشتر از سایر گروه‌ها دارو مصرف می‌کنند.

با افزایش سن، عملکرد کبد و کلیه کاهش پیدا می‌کند و بدن داروها را با سرعت کمتری متابولیزه و دفع می‌کند.

نسبت چربی به عضله تغییر می‌کند و مغز و قلب نسبت به برخی داروها حساس‌تر می‌شوند.

در نتیجه، حتی دوز معمول برخی داروها ممکن است در سالمندان باعث عوارض جانبی شدیدتر شود؛ مثل گیجی، خواب‌آلودگی، افت فشار، یبوست، یا حتی زمین‌خوردن.

نکاتی برای سالمندان و خانواده‌ها

۱. فهرست کامل داروهای مصرفی را تهیه کنید

در هر مراجعه به پزشک یا داروخانه، فهرستی از تمام داروها شامل داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه، مکمل‌ها و گیاهان دارویی  به همراه دوز و زمان مصرف همراه داشته باشید. این کار به پزشک یا داروساز کمک می‌کند از تداخل دارویی و تجویز تکراری جلوگیری کند

۲. از پزشک یا داروساز بپرسید:

آیا لازم است داروی قبلی‌ام را ادامه دهم یا می‌شود قطعش کرد؟

آیا داروی جدید با داروهای دیگرم تداخل دارد؟

اگر عارضه‌ای مثل خواب‌آلودگی، گیجی، یا مشکل ادرار پیدا کنم، چه کنم؟

بسیاری از سالمندان مدت‌ها دارویی را مصرف می‌کنند که دیگر نیازی به آن ندارند. در این شرایط پزشک ممکن است با روندی تدریجی دوز دارو را کاهش دهد و قطع کند. به این کار deprescribing (کاهش و قطع منطقی و تدریجی داروهایی که دیگر لازم نیستند یا ممکن است مضر باشند)  گفته می‌شود.

۳. از مصرف خودسرانه دارو یا مصرف داروی دیگران پرهیز کنید.

هیچ‌گاه داروی دوست یا همسایه را حتی اگر برای همان درد باشد، مصرف نکنید. بدن هر فرد پاسخ متفاوتی به دارو دارد، مخصوصاً در سنین بالا.

4. درباره عوارض و تداخلات دارویی آگاه باشید

سالمندان بیشتر در معرض عوارضی مثل گیجی، افت فشار یا خواب‌آلودگی‌اند که خطر زمین‌خوردن را بالا می‌برد.

همچنین تداخل بین دارو و داروهای گیاهی یا غذاها هم اهمیت دارد. مثلاً مصرف همزمان وارفارین (داروی ضد انعقاد خون) و جینکوبیلوبا (گیاه تقویت حافظه) می‌تواند خطر خون‌ریزی شدید ایجاد کند. یا خوردن غذاهای غنی از ویتامین K (مثل سبزیجات برگ‌سبز) در افراد مصرف‌کننده وارفارین، اثر دارو را کاهش می‌دهد.

۵. داروها را درست نگه دارید

داروها را در بسته‌بندی اصلی خود نگه دارید تا اطلاعات دوز و تاریخ انقضا مشخص بماند. از ریختن همه داروها در یک قوطی مشترک خودداری کنید.

دارو را طبق دستور و در زمان مشخص بخورید.

آگاهی بیمار و مراقب، بخش مهمی از ایمنی داروست.

چک‌لیست کوتاه و کاربردی برای مصرف ایمن دارو در سالمندی:

1- فهرست کامل داروهای خود را همراه داشته باشید.

2- در صورت تغییر حال عمومی، گیجی یا افت فشار، دارو را خودسرانه قطع نکنید_با پزشک تماس بگیرید.

3- درباره تداخل دارو و گیاهان یا غذاها از داروساز سوال کنید.

4- هر ۶ ماه یک ‌بار مرور دارویی انجام دهید.

5- داروها را در جای خشک و خنک، دور از نور و دسترس کودکان نگه دارید.

جمع‌بندی:

دارودرمانی در سالمندان باید با دقت و هماهنگی انجام شود.

مرور منظم داروها، دوز مناسب، پرهیز از خوددرمانی و اطلاع‌رسانی دقیق به پزشک و داروساز از مهم‌ترین اصول پیشگیری از عوارض دارویی است.

هدف این است که داروها کمتر، اما مؤثرتر و ایمن‌تر باشند.

دکتر «اسماء میرفردی» کارشناس کمیته تجویز و مصرف منطقی دارو معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شیراز