با آغاز سال جدید و سفرهای نوروزی، یکی از عواملی که جان افراد به ویژه مسافران نوروزی را به خطر می اندازد، مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن یا همان مرگ خاموش است.

مونوکسیدکربن را قاتل خاموش نیز می نامند؛ گازی که به آرامی وارد خون شده و با جایگزین شدن به جای اکسیژن، جان فرد را تا حد مرگ به خطر می اندازد.

با افزایش انواع مختلف وسایل گرمایشی در زندگی بشر، برخی بی احتیاطی ها موجب شده تا مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن به عنوان یکی از علت های مرگ شناخته شود؛ مرگی خاموش که به عقیده کارشناسان، ابتدا بسیار مشابه به سردرد ساده است و به تدریج فرد را به کام مرگ فرو می برد.

همچنین با افزایش آمار این نوع از مسمومیت ها در فصل های سرد سال، نیاز به توجه کافی افراد به ایمنی وسایل گرمایشی است.

در سفرهای نوروزی به برخی مناطق کشور، هنوز نیاز به استفاده از وسایل گرمایشی در هنگام اقامت های طول سفر وجود دارد و بر همین اساس لازم است خانواده ها با حساسیت بیشتری نسبت به سلامت خود و اعضای خانواده با پرهیز از برخی رفتارهای مخاطره آمیز مانند استفاده از گاز پیک نیک در داخل چادر، از کارکرد درست وسایل گرمایشی مانند دودکش بخاری، شومینه و پکیج مطمئن شوند.

توجه به داغ بودن دودکش، بهترین آزمایش سلامت دودکش بوده و اگر لوله دودکش بخاری، سرد است، دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش بوده که در این صورت باید رفع نقص شود؛ همچنین نصب کلاهک مخصوص برای دودکش در پشت بام ها برای جلوگیری از انتشار و برگشت گاز مونوکسیدکربن در محیط منزل نقش مهمی دارد و باید به یاد داشته باشیم که استفاده از دودکش های آکاردئونی آلومینیومی به علت نبود امکان آب بندی در ابتدا و انتها خطرناک است.

رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز نیز باید آبی باشد و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد و یا نارنجی باشد، به علت نقص در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که باید تعمیر شود؛ در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه نیز نباید تمامی روزنه های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.

نصب آبگرمکن در حمام و روشن کردن شعله های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگهداشتن محیط داخل خانه، دو علت دیگر از بروز مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن است که باید از آن پرهیز کرد.

گاز مونوکسید کربن، گازی بی رنگ و بی بو و دارای میل ترکیب با هموگلوبین است؛ مونوکسیدکربن پس از نفوذ به بدن، مانع از رسیدن اکسیژن به مغز و اندام ها شده و فرد دچار نشانه هایی مانند ضعف، بی حالی، سردرد و حالت تهوع می شود.

چنانچه فرد در این مرحله متوجه خطر شود، می تواند از پیشرفت مسمومیت جلوگیری کند، اما از آنجا که علایم اولیه مسمومیت با مونوکسید کربن با سردرد آغاز می شود و به سرماخوردگی شباهت دارد، ممکن است فرد به آن توجه نکند و حتی تصمیم به استراحت در بستر بگیرد که بسیار خطرناک است، بنابراین لازم است نشانه های اولیه گاز گرفتگی را جدی بگیریم و ضمن باز کردن درب و پنجره ها، سیستم گرمایشی را بررسی کنیم.

قرار دادن دودکش در ظرف آب یا قرار دادن آجر روی شعله هیچ تاثیری در کاهش گاز مونوکسید کربن ندارد، همچنین استفاده از بخاری بدون دودکش تنها محدود به اماکن باز بوده و استفاده از آن در اتاق خواب و محیط های بسته ممنوع است.

با توجه به آمادگی کامل مراکز بهداشتی، درمانی و اورژانس فارس در طول تعطیلات نوروزی، در صورت مشاهده هرگونه نشانه مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، به سرعت موضوع را به مرکز اورژانس به شماره تماس ۱۱۵ اطلاع دهید./۱۰۳

دکتر «محمدجواد مرادیان»؛ مدیر حوادث و فوریت های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز