داروهای خواب ‌آور و آرام ‌بخش، شامل گروه‌ هایی مانند بنزودیازپین ‌ها و برخی باربیتورات‌ ها هستند که برای درمان اختلالات خواب، اضطراب و بعضی اختلالات روانی تجویز می‌ شوند.

این داروها در صورت مصرف درست و تحت نظر پزشک، موثر و ایمن ‌هستند، اما مصرف بیش از حد یا خودسرانه آنها می‌ تواند خطرناک باشد.  

مسمومیت چگونه رخ می‌دهد؟

مصرف بیش از حد این داروها باعث تضعیف سیستم عصبی مرکزی می ‌شود؛ نتیجه آن خواب ‌آلودگی شدید، کاهش هوشیاری، اختلال تنفسی و در موارد شدید، کما و مرگ است؛ خطر مصرف همزمان با الکل یا داروهای دیگر تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی، افزایش می‌ یابد و شدت مسمومیت به‌ طور قابل توجهی بیشتر می ‌شود.

دوز ایمن و دوز خطرناک

دوز ایمن داروهای خواب ‌آور بسته به نوع دارو و سن فرد متفاوت است و باید طبق نسخه پزشک مصرف شود.

مصرف حتی دو تا سه برابر دوز تجویز شده می ‌تواند خطرناک باشد که این خطر در کودکان یا سالمندان بسیار شدیدتر است.

علائم مسمومیت با داروهای خواب ‌آور

• خواب ‌آلودگی و گیجی شدید
• کند شدن تنفس یا تپش قلب غیرعادی
• اختلال در تعادل و کاهش هوشیاری
• در موارد شدید، کما و خطر مرگ

درمان و پیگیری

در صورت مصرف بیش از حد دارو، مراجعه فوری به اورژانس یا تماس با مرکز اطلاع‌ رسانی داروها و سموم(1490) ضروری است؛ درمان ممکن است شامل پایش علائم حیاتی، استفاده از آنتی‌دوت اختصاصی مانند فلومازنیل (در بنزودیازپین ‌ها) و مراقبت ‌های حمایتی در بیمارستان باشد.

خانواده‌ها چه اقداماتی می‌توانند داشته باشند؟

نگهداری داروهای خواب ‌آور در محل امن و دور از دسترس کودکان و سالمندان الزامی است.

مصرف دارو تنها باید طبق نسخه پزشک و بدون تغییر دوز یا ترکیب با سایر داروها باشد.

خودداری از تجویز نسخه خود برای دیگری؛ هر یک از داروهای خواب آور به ویژه دسته بنزودیازپین ها می توانند در گروه سنی خاص به ویژه سالمندان و یا در بیماران با اختلال کارکرد کلیوی و یا کبدی، طول اثر بیشتر و به دنبال آن خطر عوارض و سمیت بالاتری نیز داشته باشند.

هرگونه مصرف خودسرانه یا همزمان با الکل یا داروهای آرام‌بخش دیگر می ‌تواند عواقب شدید و تهدیدکننده حیات داشته باشد و توصیه می شود سریعا بیمار به اتفاقات مسمویت ها و یا بیمارستانی با اتفاقات داخلی مراجعه داشته باشد.

داروهای خواب ‌آور و آرام‌بخش در درمان اختلالات خواب و اضطراب مفیدند، اما مصرف خودسرانه، نادرست و بیش از حد آنها می ‌تواند منجر به مسمومیت جدی شود؛ آگاهی خانواده‌ ها، نگهداری ایمن و مصرف دقیق طبق دستور پزشک، مهم ‌ترین گام برای پیشگیری از این خطرات است.

دکتر «دنا فیروزآبادی» عضو هیات علمی گروه داروسازی بالینی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز