مجموعه
بیش از 35 هزار نفری کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز که از بزرگترین مراکز
درمانی در شیراز تا دورافتاده ترین روستاهای استان را در بر می گیرد، از گسترده
ترین مراکز سازمانی در استان فارس است که در حیاتی ترین حیطه خدمات جامعه، یعنی
بهداشت و درمان، ارائه خدمت می کنند.

بی شک کیفیت
این ارائه خدمت، به ویژه در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی شیراز که با حجم بالایی از
مراجعان از دیگر استان های کشور مواجه است، نیازمند حضور نیروهایی پویا و شاداب
است که خود از موهبت سلامتی بهره مند باشند.

در
همین راستا، مجموعه ای در این دانشگاه آغاز به کار کرد که مهم ترین هدف خود را
پایش و پیگیری سلامت کارکنان خانواده بزرگ علوم پزشکی شیراز تعریف کرده تا در یک
مطالعه درازمدت، ضمن ایجاد امکان سنجش میزان سلامت کارکنان، زمینه برنامه ریزی های
مداخله ای در ارتقای این امر نیز فراهم شود.

این
مجموعه که با نام «مرکز کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز»، طی چند
سال گذشته ایده راه اندازی آن مورد پیگیری قرار گرفت، کار پایش سلامت کارکنان را
به صورت رسمی از مرداد سال 97 آغاز کرده و تا کنون بیش از چهار هزار و 200 نفر از
کارکنان، در این طرح پژوهشی سلامت محور، مشارکت داشته اند.

فارس
در این زمینه، مفتخر به حضور استادی از این دیار است که به نام پدر مطالعات کوهورت
ایران شناخته شده است؛ پروفسور «رضا ملک زاده»، اندیشمند حوزه علوم پزشکی که
آغازگر این شیوه مطالعاتی در کشور بود و امروز به مدد پشتکار و تلاش این استاد
برجسته که با انتخاب او به عنوان معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، قوت مضاعفی
گرفت، مطالعات کوهورت بسیاری در کشور راه اندازی شده که همگی زیرنظر کوهورت پرشین،
فعالیت دارند.

در
فارس علاوه بر کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه، سه کوهورت دیگر نیز در خرامه،
والاشهر و کوار، کار مطالعاتی خود را در حوزه سلامت، آغاز کرده اند.

دراین
شماره از «با وب دا»، با مجری کوهورت سلامت کارکنان
دانشگاه به گفت و گو نشستیم تا با این مرکز و برنامه های آن بیشتر آشنا شویم.

 

دکتر «سید
جلیل معصومی»، پزشک و متخصص تغذیه بالینی، طی 18 سال حضور در مجموعه دانشگاه علوم
پزشکی شیراز، در مسوولیت های گوناگونی فعالیت داشته و اکنون مسوولیت اجرای کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه نیز به او سپرده شده
است.

این
عضو هیات علمی دانشگاه که کار خود را مرکز بهداشتی درمانی روستایی اقلید به عنوان
پزشک آغاز کرده، پس از مدتی به عنوان رئیس مرکز فعالیت خود را ادامه داده است و در
ادامه، با مسوولیت ریاست مرکز بهداشت شهرستان اقلید، ریاست شبکه بهداشت و درمان اقلید،
مدیرگروه بهداشت خانواده دانشگاه، مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه، ریاست شورای
رفاهی دانشگاه، قائم مقامی معاونت توسعه مدیریت و منابع، معاونت توسعه، مشاور
ریاست دانشگاه، مدیریت دفتر توسعه فناوری سلامت دانشگاه و ریاست مرکز رشد فناوری
اطلاعات دانشگاه، فعالیت خود را در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادامه داده
است و از سال 96 نیز مسوولیت کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه را
برعهده گرفت.

او
معتقد است راه اندازی این مرکز، بر محور دو هدف اصلی استوار بوده که نخست ارزیابی
و تامین سلامت کارکنان حوزه بهداشت و درمان و هدف دیگر نیز، تکریم آنان بوده است و
در مجموعه کوهورت سلامت کارکنان، تمامی تلاش ها برای تحقق این دو هدف اصلی به کار
بسته می شود.

مرکز
کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز در قالب یک تیم اصلی 17 نفره، در
طبقه همکف درمانگاه شهید مطهری شیراز، در طول روزهای کاری هفته، بر اساس برنامه
ریزی از پیش تعیین شده، پذیرای کارکنان دانشگاه از واحدهای مختلف است تا به مدت یک
روز کاری، تمامی داده های اساسی در حوزه سلامت فرد بررسی شده و در پایان، نتایج
این بررسی ها اعلام می شود تا در مواردی که نیاز به ارجاع باشد، فرد بتواند موضوع
را پیگیری کند.

به
گفته دکتر معصومی، از مهم ترین دستاوردهای اجرای این طرح از مرداد سال گذشته
تاکنون، شناسایی بیماران مبتلا به دیابت و فشارخون بالایی بوده که از بیماری خود
آگاهی نداشته اند و اکنون با آگاهی از این شرایط موفق به پیگیری سلامت خود شده اند
که ثمره مثبت آن، پیشگیری از ابتلا به عوارض این بیماری ها همچون سکته های خطرناک
قلبی و مغزی است.

آنچه
در ادامه می آید، حاصل گفت و گو با این مدیر حوزه سلامت است که پیرامون معرفی
بیشتر مرکز کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شده است.

به
عنوان کلام نخست، لطفا مفهوم مطالعات کوهورت را بیشتر معرفی کنید:

کوهورت
نوعی مطالعه پژوهشی بلندمدت است که روند ابتلا به یک یا چند بیماری را در گروه های
مختلف، در طی چندین سال پیگیری می کند و می تواند به بررسی روند ابتلا به بیماری
هایی نظیر قلبی، تنفسی، و دیگر مسایل مرتبط با سلامت اختصاص یابد. این مطالعات
ممکن است سال ها به طول بینجامد و داده های قابل اعتمادی را برای برنامه ریزی های
مداخله ای فراهم می کند.

هم
اکنون در ایران کوهورت های بسیاری در حال اجرا است که کوهورت سلامت کارکنان
نیز بخشی از آن محسوب می شود، چرا که کارکنان سازمان ها بخش مهمی از جامعه هستند و
اهمیت دادن به سلامت آنان، بدون شک بر تقویت خدمات تاثیرگذار است.

با
تلاش برای شناسایی عوامل خطر زمینه لازم برای برنامه ریزی، کاهش ریسک ابتلا به
بیماری فراهم می شود و این مساله در گروه کارکنان، در خصوص شناسایی بیماری های
شغلی، اهمیت ویژه تری می یابد.

در
مورد مرکز کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز و خدمات این مرکز کمی
توضیح دهید:

یکی از
خلاء هایی که در مجموعه دانشگاه علوم پزشکی شیراز احساس می شد، زمینه ای برای
پیگیری سلامت افرادی بود که خود تامین کننده بهداشت و درمان جامعه هستند و بدون شک
سلامت آنان نقش مهمی در ارتقای سلامت جامعه دارد.

مرکز
کوهورت سلامت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی شیراز، بخشی از کوهورت کشوری پرشین است
که با ایده دکتر «ملک زاده» فعالیت آن آغاز شد. در زمینه سلامت کارکنان، هم اکنون
چند کوهورت در کشور فعال هستند که یکی از آن ها کوهورت شیراز است و با حمایت و رهنمودهای
دکتر ملک زاده موفق به پیشرفت خوبی در این زمینه شده ایم و در همین جا، لازم است
از خدمات ایشان در این زمینه قدردانی کنم.

ایده
راه اندازی این کوهورت با حمایت های مسوولان وقت از سال 96 آغاز شد و در ادامه
فضایی در طبقه همفک درمانگاه شهید مطهری به این مرکز اختصاص یافته و ضمن طراحی فضا
بر اساس نیازسنجی، امکانات موردنیاز تامین شد. در زمینه نیروی انسانی نیز افراد پس
از چندین مرحله مصاحبه و ارزیابی تیم کوهورت پرشین از توان کاری و علمی، انتخاب
شده و آموزش های لازم به آنان ارائه شد.

در این
مطالعه چه مواردی از سلامت گروه هدف بررسی می شود؟

با
بررسی های تیم علمی و هماهنگی مرکز کوهورت پرشین، مواردی در این مطالعه انتخاب شد
که به صورت پایه ای، سلامت کارکنان را پایش کند. در این بررسی با تهیه نمونه خون و
ادرار، مشکلاتی نظیر کم خونی، کارکرد کبد، ابتلا به قندخون و چربی خون بالا و
کارکرد کلیه بررسی می شود. همچنین با تهیه نمونه از ناخن و مو، مواردی همچون میزان
آلودگی های احتمالی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

از
دیگر آیتم ها، آنالیز بدن با دستگاه پیشرفته، تهیه نوار قلب، بینایی سنجی، کسب
اطلاعات بالینی و سوابق بیماری ها نظیر فشارخون به صورت چند نوبت در روز و بررسی
داروهای مصرفی است.

همچنین
دو مصاحبه مهم تغذیه و سلامت روان نیز در این طرح مطالعاتی گنجانده شده که سلامت
کارکنان در این زمینه ها نیز ارزیابی می شود.

در هر
بخش اگر کارشناسان متوجه مشکلی در سلامت کارکنان شوند، فرد به پزشک خانواده و یا
متخصص ارجاع می شود.

این
مطالعه به مدت پنج سال، سالانه پیگیری می شود و هر پنج سال نیز فرد به صورت حضوری
لازم است برای انجام موارد گفته شده مراجعه کند که این برنامه به مدت 15 سال ادامه
می یابد.

به طور
کلی در تمامی برنامه ریزی ها در این زمینه تلاش کردیم تا فرآیندها در شان شخصیت
ارزشمند کارکنان حوزه سلامت و با نهایت احترام طراحی شود و امید است توانسته باشیم
به این هدف دست یابیم.

تاکنون
در مرکز کوهورت، این خدمات به چند نفر ارائه شده است؟

برای
مرحله نخست این مطالعه، 10هزار نفر برای یک بازه سه ساله در نظر گرفته شده اند که
تاکنون، کار پایش چهار هزار و دویست نفر انجام شده است.

همچنین
در تلاش هستیم تا با همکاری معاونت توسعه مدیریت و منابع این برنامه (با راه
اندازی شعبه های جدید) برای کارکنان شاغل در شبکه های بهداشت درمان شهرستان های
استان نیز پیاده شود.

نحوه
تدوین فرآیندهای اجرایی چگونه بوده است؟

پیش از
شروع به کار مرکز، نحوه انجام این فرآیندها نیز در نشست های متعدد با حضور اساتید
برجسته دانشگاه از گروه های مختلف نظیر داخلی، چشم، تغذیه، روانشناسی، قلب و گوارش
بررسی شده و پروتکل ها بر اساس استانداردهای بین المللی، همچنین با نظارت تیم مرکزی
کوهورت پرشین، تدوین و عملیاتی شد.

در حال
حاضر نیز با تداوم بررسی ها و در مرحله اجرا، چنانچه موردی نیاز به اصلاح داشته
باشد، با نظر تیم علمی و تیم کوهورت، پیگیری می شود.

با
توجه به انجام این مطالعه برای حدود نیمی از جمعیت گروه هدف مرحله نخست، آیا
نتایجی نیز تاکنون از شرایط سلامت افراد استخراج شده است؟

یکی از
آیتم های مهم این مطالعه، آنالیز بدن کارکنان است که توده های عضلانی و چربی را
مورد ارزیابی قرار می دهد و نتایج به دست آمده حاکی از تحلیل عضلات اندام ها، به
ویژه در ناحیه پا بوده و این یافته حاکی از کم تحرکی اکثریت کارکنان است، بنابراین
لازم است زمانی در طول روز به ورزش اختصاص یابد.

وجود
چاقی، به ویژه در ناحیه شکم، دیگر یافته به دست آمده است و آمارها نشان داده بیش
از نیمی از مراجعان، اضافه وزن و چاقی داشتند که این معضل نیز دلیل دیگری بر اهمیت
ترویج تغذیه سالم و فعالیت بدنی و ورزش در
میان کارکنان است.

همچنین
در این بررسی ها بیش از سی درصد از کارکنان به فشارخون بالا مبتلا می باشندکه
درصدی از آنان از بیماری خود آگاه نبودند.

با
توجه به گستردگی حجم فعالیت های این مرکز، به نظر می رسد نیاز است فعالیت ها به
صورت بین بخشی مدیریت شود، آیا دیگر واحدهای دانشگاه نیز در این زمینه مشارکت
دارند؟

این
طرح از ابتدای راه اندازی تاکنون، با حمایت مستقیم رئیس وقت دانشگاه، همچنین
معاونت تحقیقات و فناوری، معاونت توسعه مدیریت و منابع و زیرمجموعه معاونت به ویژه
در مدیریت امور پشتیبانی و شورای رفاهی، معاونت بهداشتی به ویژه مدیرگروه بیماری
های غیرواگیر و مدیریت درمانگاه شهید مطهری پیگیری شده است.

در حال
حاضر نیز در تمامی واحدهای دانشگاه در شیراز رابطان انتخاب شده امور هماهنگی را
انجام می دهند و جا دارد از تلاش های تمامی این افراد قدردانی کنم.

با
توجه به پژوهش محور بودن این طرح، آیا در این زمینه اقدامی نیز صورت گرفت است؟

بله،
به دلیل داده های مفیدی که در حال جمع آوری است، گروه های مختلف تحصیلات تکمیلی در
این زمینه وارد عمل شده اند و ضمن بررسی فرآیندها، بر اساس داده های به دست آمده
نیز کارهای پژوهشی آغاز کرده اند.

از
تمامی پژوهشگران و علاقه مندان نیز دعوت می شود تا در این زمینه ورود کرده تا شاهد
ثمره های ارزشمندتری از این طرح گسترده سلامت باشیم.

همچنین
به دلیل کشوری بودن این طرح، امکان برقراری ارتباط با دیگر کوهورت ها و امکان
انجام طرح های بزرگ پژوهشی در سطح ملی، با بررسی داده های به دست آمده از دیگر
کوهورت های کشور نیز وجود دارد.

به نظر
شما رفع چه چالشی می تواند موجب بهبود خدمات و فرآیندهای مرکز کوهورت سلامت
کارکنان شود؟

با
توجه به تجارب روزانه حضور کارکنان و بازخوردهای به دست آمده، به نظر می رسد
افزایش آگاهی مراجعان در خصوص این برنامه می تواند در افزایش همکاری ها نقش موثری
ایفا کند که بخشی از این امر با همکاری روابط عمومی دانشگاه و دیگر واحدها در
زمینه اطلاع رسانی در حال انجام است.

به طور
کلی در این مرکز هدف بهبود سلامت کارکنان و افزایش پویایی آنان در زندگی شخصی و
کاری بوده است که تاکنون نیز بازخوردهای دلگرم کننده ای در این زمینه از مراجعان
دریافت کرده ایم و امید است بتوانیم به این هدف دست یافته و شاهد کاهش بار بیماری
و مشکلات جسمی در نیروهای همیشه در صحنه حوزه سلامت استان باشیم.

در
پایان جا دارد از همه بزرگوارانی که ما را در اجرای این برنامه اعم از آماده سازی
و اجرا حمایت کردند و همچنین از تیم مدیریت و کارشناسان مرکز کوهورت سلامت کارکنان
صمیمانه تقدیر و تشکر نمایم.

پایان