فرآیند سالمندی
تغییرات تدریجی در ساختار و عملکرد موجودات زنده است که به مرور زمان ایجاد شده و
ناشی از بیماری یا صدمات عمده
نیست؛ سن زیست شناختی کسی را نمی توانیم از سن تقویمی او بفهمیم؛ از این رو گفته
شده است که هیچکس تنها با گذراندن شماره
ایی از سال های عمر پیر
نمی شود.  

 

اغلب برای
سادگی، سن تقویمی را مبنای تعریف سالمندی قرار می دهند؛ بنا به تعریف و توصیف سازمان بهداشت جهانی، سالمند به
کسی گفته می شود که سن 60
سالگی را پشت سر گذاشته باشد؛ سالمندان را از نظر سنی به سه گروه، سالمند جوان(60 تا70 سال)، سالمند
میانسال(70 تا 80 سال) و سالمند پیر(80 سال و بالاتر) تقسیم کرده اند.

تاکید بر تغذیه
مناسب در سنین سالمندی برای ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری های مزمن دارای
اهمیت است و توجه به تغذیه در این دوران به دلیل نیازهای تغذیه ای ویژه، اهمیت
دارد.

بدون تردید نیازهای
افراد بالغ به مواد مغذی تحت تاثیر داروها، بیماری ها و پدیده های بیولوژیکی دوران
سالمندی است.

چگونه از
مناسب بودن تغذیه خود در دوران سالمندی اطمینان حاصل کنیم؟

شرط اصلی سالم
زیستن، داشتن تغذیه صحیح است؛ تغذیه صحیح یعنی رعایت سه اصل «تعادل»، «تنوع» و «تناسب»
در برنامه غذایی روزانه؛ تعادل به معنی مصرف
مقادیر کافی از مواد موردنیاز برای حفظ سلامت بدن و تنوع به معنی مصرف انواع مختلف
مواد غذایی از 6 گروه اصلی غذایی است، اصل تناسب نیز یعنی
هر فرد با توجه به سن، جنس و شرایط جسمی خود از گروه های مختلف مواد غذایی دریافت کند.

بهترین راه
اطمینان از تعادل و تنوع در غذای روزانه استفاده از هر 6 گروه اصلی غذایی است؛
مواد غذایی هر گروه، دارای ارزش غذایی مشابه
هستند و می توان هر کدام از مواد غذایی در هر گروه را به جای هم جایگزین کرد؛
مقایسه مقدار مصرف روزانه از
گروه های غذایی را می توانیم با استفاده از شکل هرم غذایی نشان دهیم.

هرم
غذایی چیست؟

هرم غذایی نشان
دهنده گروه های غذایی و موادی است که در هر گروه جای می گیرند؛ قرار گرفتن مواد غذایی
در بالای هرم که کمترین
حجم را در هرم اشغال می کند به این معنی است که افراد باید از این دسته از مواد
غذایی مانند قندها و
چربی ها کمتر مصرف کنند؛ هر چه از بالای هرم به سمت پایین نزدیک می شویم حجمی که
گروه های غذایی به خود اختصاص می دهند بیشتر می
شود؛ به این معنی که مقدار مصرف روزانه این دسته از مواد غذایی باید بیشتر باشد.

گروه
نان و غلات: شامل
انواع نان و غلات، ماکارونی، برنج و غلات صبحانه است و تامین کننده انرژی،
فیبر، برخی ویتامین های گروه B، آهن، پروتئین، منیزیم(در
صورت داشتن سبوس) و کلسیم است؛ میزان توصیه شده مصرف روزانه این گروه در سالمندان دست
کم 6 واحد است.

گروه
سبزی ها: این گروه شامل انواع سبزی ها به رنگ های
زرد، نارنجی، قرمز و سبز تیره است که بر مصرف رنگ های متنوع تاکید می شود؛ این
گروه تامین کننده انواع ویتامین ها و املاح برای بدن است و میزان توصیه شده مصرف
سبزی ها، دست کم سه واحد
در روز است.

گروه
میوه ها: این گروه شامل انواع میوه، آب میوه طبیعی،
کمپوت میوه ها و میوه های خشک(خشکبار) است؛ میوه ها نیز منابع غنی از انواع ویتامین ها، آنتی اکسیدان ها، انواع
املاح و فیبر هستند؛ میزان موردنیاز مصرف روزانه میوه ها دست کم دو واحد است.

گروه شیر
و لبنیات: این گروه شامل شیر و فرآورده های
آن(ماست، پنیر، کشک و دوغ) است؛ این گروه دارای کلسیم، پروتئین، فسفر، ویتامین  B12و
B2 و
سایر مواد مغذی است و بهترین منبع تامین کننده کلسیم است که برای حفظ استحکام
استخوان و دندان ضروری است؛ میزان
توصیه شده مصرف روزانه لبنیات دست کم سه واحد
است.

گروه
گوشت و تخم مرغ: این
گروه منبع تامین کننده بخش عمده پروتئین موردنیاز بدن است؛ علاوه بر پروتئین، این
گروه منبع خوبی از آهن و روی نیز به شمار می رود؛ میزان توصیه شده مصرف روزانه در
سالمندان دستکم یک و نیم واحد
است.

گروه
حبوبات و مغز دانه ها: این گروه شامل انواع
حبوبات مانند نخود، انواع لوبیا، عدس، سویا، باقلا، لپه و ماش است؛ حبوبات منبع
خوبی برای تامین پروتئین، املاح
و برخی ویتامین ها هستند؛ میزان
توصیه شده برای مصرف از این گروه دست کم یک واحد در روز است.

گروه
متفرقه (قندها، چربی ها و شوریجات): توصیه می شود
در برنامه غذایی روزانه از این گروه کمتر استفاده شود.

برای تاکید
به مصرف مایعات و تامین آب، مایعات در قاعده و داخل هرم
غذایی سالمندان قرار گرفته است. مایعات موردنیاز سالمندان به طور متوسط حدود 6 تا 8
لیوان در روز است؛ از هشت لیوان مایعات توصیه شده
به مصرف روزانه، بهتر است حدود نیمی از آن آب باشد و نیم دیگر از سایر مایعات
مانند آبمیوه طبیعی، نوشیدنی های سنتی
بر پایه عرقیات کم شیرین، چای کمرنگ، شیر، دوغ کم نمک بدون گاز و نوشیدنی های سالم
دیگر تشکیل شده باشد؛ همچنین بهتر
است آب در بین وعده های غذایی و نه همراه با غذا به صورت تدریجی مصرف شود.

به سالمندان
مبتلا به بیماری های قلبی ریوی و کلیوی توصیه می شود با مشورت پزشک و مشاور تغذیه
میزان آب مصرفی روزانه خود را
تنظیم کنند.

مهمترین
مسایلی که بر نیازهای تغذیه ای سالمندان تاثیر می گذارد:

·        
از یک طرف
توده عضلانی کاهش می یابد و از طرف دیگر فعالیت بدنی کم می شود و بنابراین نیاز به
انرژی کاهش می یابد. با این وجود بسیاری از سالمندان مصرف مواد
غذایی خود را کم نمی کنند. برای محدود کردن دریافت انرژی باید مصرف مواد شیرین و
چربی ها را کاهش داد و حجم مواد غذایی مصرفی در هر وعده را کم کرد.

·        
توانایی
بدن در هضم و جذب پروتئین کاهش می یابد؛ بنابراین
نیاز به پروتئین سالمندان مشابه یا حتی بیشتر از افراد جوان تر است که باید از
طریق گوشت های کم چرب، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و فرآورده های لبنی کم چرب
تامین شود.

·        
سیستم
ایمنی بدن ضعیف می شود و استعداد ابتلا به عفونت ها افزایش می یابد؛
به همین دلیل مصرف مکمل های مولتی ویتامین و املاح در سالمندان منجر به بهبود
وضعیت ایمنی سالمندان و کاهش ابتلا به عفونت می شود.

·        
ساخت
ویتامین D در پوست کاهش می یابد؛ بنابراین
افراد سالمند بیشتر از افراد جوان با خطر کمبود ویتامین D مواجه هستند؛ قرار گرفتن در معرض نور آفتاب در نواحی دست ها و
بازوها و صورت به مدت 10 تا 15 دقیقه در روز و دست کم 2 تا 3 بار در هفته سبب
تولید ویتامین D کافی در پوست می شود؛ در صورت محدودیت در
قرار گیری در معرض نور خورشید، مصرف مکمل ویتامین D توصیه می شود.

·        
به علت
کاهش ترشح اسید معده، جذب ویتامین B12، اسید فولیک و املاح کلسیم، آهن و روی کاهش می یابد؛
توصیه می شود مصرف منابع غذایی آنها شامل انواع گوشت، تخم مرغ و لبنیات افزایش
یابد.

«فروغ صفری»، کارشناس تغذیه واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان
شهرستان داراب