دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن متابولیک در جهان است که میلیون‌ها نفر را درگیر کرده است؛ این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن نتواند میزان قند خون(گلوکز) را به‌درستی تنظیم کند؛ گلوکز منبع اصلی انرژی برای سلول‌های بدن است، اما برای ورود آن به سلول‌ها، بدن به هورمون انسولین نیاز دارد.

وقتی انسولین کافی تولید نشود یا سلول‌ها به آن پاسخ ندهند، قند در خون باقی می‌ماند و به مرور به اندام‌های حیاتی مانند قلب، کلیه، چشم و اعصاب آسیب می‌زند.

انواع دیابت

دیابت به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود:

دیابت نوع ۱

در این نوع، سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های تولیدکننده‌ انسولین در لوزالمعده را تخریب می‌کند؛ بنابراین بدن هیچ انسولینی تولید نمی‌کند و بیمار باید از طریق تزریق انسولین، قند خون خود را کنترل کند؛ این نوع معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود، اما ممکن است در بزرگسالی نیز بروز کند.

دیابت نوع ۲

در دیابت نوع ۲، لوزالمعده هنوز انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌های بدن به انسولین مقاوم می‌شوند؛ این نوع شایع‌ترین نوع دیابت است و معمولاً در بزرگسالان و افراد دارای اضافه ‌وزن بروز می‌کند، ولی امروزه در جوانان نیز دیده می‌شود؛ اصلاح سبک زندگی نقش بسیار مهمی در کنترل و حتی پیشگیری از آن دارد.

دیابت بارداری

نوعی از دیابت است که در دوران بارداری رخ می‌دهد و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود؛ اما زنانی که به دیابت بارداری دچار می‌شوند، در آینده در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

علائم هشداردهنده دیابت:

شناخت علائم اولیه، کلید تشخیص زودهنگام است؛ اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید، حتماً با پزشک مشورت کنید:

• تشنگی شدید و ادرار زیاد (به‌ویژه شب‌ها)
• احساس گرسنگی مداوم
• خستگی و ضعف بی‌دلیل
• کاهش وزن ناگهانی یا افزایش بی‌رویه وزن
• تاری دید
• دیر خوب شدن زخم‌ها
• بی‌حسی یا سوزن‌ سوزن شدن دست و پا
• عفونت‌های مکرر (به‌خصوص در پوست و نواحی تناسلی)

گاهی دیابت نوع ۲ سال‌ها بدون علامت باقی می‌ماند، بنابراین آزمایش منظم قند خون بسیار ضروری است.

چگونه از دیابت پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از دیابت نوع ۲ کاملاً امکان پذیر است؛ با چند تغییر ساده در سبک زندگی می‌توان خطر ابتلا را به ‌طور قابل توجهی کاهش داد:

1- تغذیه سالم

مصرف قند، نوشیدنی‌های شیرین و فست‌فود را محدود کنید.

سبزیجات، میوه‌های تازه، غلات کامل و حبوبات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، مغزها و آووکادو را جایگزین چربی‌های اشباع کنید.

2- فعالیت بدنی منظم

حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش در هفته (مانند پیاده‌روی سریع، دوچرخه‌سواری یا شنا) و دو بار در هفته تمرینات قدرتی (مانند کار با دمبل یا ورزش‌های مقاومتی).

3- کنترل وزن

حتی کاهش ۵ تا ۷ درصد از وزن بدن، خطر ابتلا به دیابت را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.

4- ترک سیگار و پرهیز از الکل

سیگار باعث مقاومت به انسولین می‌شود و روند کنترل قند خون را سخت‌تر می‌کند.

5- کنترل استرس و خواب کافی

استرس طولانی‌مدت و کم‌خوابی باعث ترشح هورمون‌های افزایش‌دهنده قند خون می‌شود؛ هفت تا هشت ساعت خواب شبانه و تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا یوگا مفید هستند.

6- بررسی منظم قند خون  

افراد در معرض خطر (بالای ۴۰ سال، دارای اضافه ‌وزن، سابقه خانوادگی دیابت یا فشار خون بالا) باید سالانه قند خون خود را اندازه‌گیری کنند.

دیابت قابل کنترل است، اما پیشگیری و آگاهی همیشه ساده‌تر و مؤثرتر از درمان است.

«ساناز عبدالرضاپور» سوپروایزر آموزش سلامت بیمارستان آنکولوژی امیر