جمعیت، نه تنها بنیان توسعه پایدار هر کشور است، بلکه بازتابی از پویایی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن نیز محسوب می‌شود. در این میان، صیانت از جان انسان، به‌ ویژه در مراحل آغازین شکل‌گیری حیات، از مهم‌ترین وظایف اخلاقی، شرعی و انسانی به شمار می‌ آید. یکی از مسائل حساس در این زمینه، سقط عمدی جنین است که نه‌تنها یک مسئله پزشکی یا حقوقی صرف نیست، بلکه ابعادی اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی دارد. در این نوشتار، با رویکردی اخلاق‌محور، به بررسی ضرورت حفظ حیات جنین و مقابله با پدیده سقط عمدی پرداخته می‌شود.

حیات جنین از منظر اخلاقی و دینی

در فرهنگ اسلامی و ایرانی، حیات انسان از ارزش والایی برخوردار است. بر اساس آموزه‌های دینی، جنین از مراحل ابتدایی شکل‌گیری خود، دارای کرامت انسانی تلقی می‌شود. در قرآن کریم، در آیات متعددی به خلقت انسان در رحم مادر اشاره شده و این فرآیند با تعابیری چون «خلقنا الانسان من نطفة»، «ثم أنشأناه خلقا آخر» بیان شده که بیانگر دقت و قداست این مرحله از زندگی است. فقه اسلامی نیز، به‌ویژه پس از دمیده شدن روح (اغلب در چهار ماهگی)، سقط جنین را به‌شدت مذموم و در اغلب موارد، حرام دانسته است. حتی پیش از این مرحله نیز، اقدام به سقط بدون دلایل شرعی و پزشکی، جایز نبوده و جرم تلقی می‌شود.

ابعاد اجتماعی و فرهنگی سقط جنین

افزایش بی‌رویه سقط‌های عمدی در برخی جوامع، زنگ خطری برای آینده جمعیتی کشور است. کاهش نرخ باروری، پیر شدن جمعیت، کاهش نیروی انسانی فعال و خلل در تداوم نسل‌ها، از مهم‌ترین پیامدهای این پدیده‌ است. در چنین شرایطی، باید نگاه جامعه را به جنین نه‌تنها به‌عنوان یک «فرزند» بلکه به‌مثابه «آینده کشور» معطوف کرد. فرهنگ‌سازی مناسب، ترویج مسوولیت‌پذیری خانوادگی، حمایت از مادران باردار، گسترش آموزش‌های سلامت باروری و تقویت ارزش‌های اخلاقی در جامعه، می‌تواند گامی مؤثر در کاهش انگیزه‌های سقط عمدی باشد.

ضرورت حمایت از زنان و تقویت بسترهای اخلاق‌مدار

یکی از دلایل عمده‌ای که زنان را به سقط جنین سوق می‌دهد، نبود حمایت‌های اجتماعی، اقتصادی و روانی است. اگر خانواده، جامعه و نظام‌های حمایتی بتواند پناهگاه امنی برای مادران در شرایط دشوار باشد، احتمال گرایش به سقط به‌شدت کاهش می یابد. رویکرد اخلاق‌محور ایجاب می‌کند که:

• زنان در معرض آسیب به‌درستی شناسایی و حمایت شوند.
• مشاوره‌های پیش از بارداری و حین بارداری تقویت شود.
• نظام حقوقی و قضایی با موارد سقط عمدی، در چارچوب قانون و همراه با رویکرد اصلاح‌گرانه برخورد کند.

در همین راستا در دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز اقدامات متعددی انجام شده است که بخشی از آن شامل: برگزاری کارگروه پیشگیری و مقابله با سقط عمدی جنین با حضور نمایندگان ادارات و معاونت های مختلف، راه اندازی مراکز «نفس» با هدف نجات فرزندان سقط با همکاری بسیج جامعه پزشکی در تمامی شهرستان های تحت پوشش دانشگاه، تهیه و تدوین رسانه های آموزشی و اقداماتی از این دست است.

در هفته ملی جمعیت، که امسال با شعار «همه برای ایران جوان» برگزار می‌شود، توجه به حفظ جان جنین، نه‌فقط مسوولیت فردی، که رسالتی جمعی است. جامعه‌ای که قدر حیات را بداند و در همه سطوح خود از آن صیانت کند، آینده‌ای پویا، اخلاق‌مدار و شکوفا دارد. حفظ جان جنین، گامی کوچک اما بنیادین در مسیر صیانت از کرامت انسانی و تضمین پایداری نسل‌ها برای ایرانی جوان، مقتدر و بالنده است.

«الهام حسامی»، کارشناس سلامت مادران معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز