عوامل دیگری مانند استرس و اعمال جراحی نیز وجود دارند که تعیین ارتباطات آنها با سقط خود به خود نیاز به بررسی بیشتری دارد؛ به ‌هر حال، ارتباط احتمالی بین ناملایمات و استرس‌ های سایکولوژیک، استرس ‌های شغلی و مشکلات اقتصادی با سقط خود به خود مطرح، گردیده است.

کیفیت رژیم غذایی هم ممکن است در این زمینه نقش داشته باشد؛ هرچند بر اساس مطالعات کنونی کمبود انحصاری یک ماده تغذیه ‌ای و یا کمبود متوسط تمام مواد تغذیه ‌ایی، ظاهرا سبب افزایش احتمال سقط خود به خود نمی ‌شود، اما در خصوص مصرف مکمل‌ های ویتامینی قبل از بارداری یا در اوایل بارداری شواهد نشان داده که زنانی که مولتی ویتامین به همراه آهن و اسید فولیک دریافت کرده ‌اند، احتمال مرده زایی در آنها کاهش یافته است؛ مصرف فولیک اسید می‌ تواند در راستای کاهش عوارض نامطلوب بارداری مد نظر قرار گیرد.

سن بالای پدر نیز ارتباط معناداری با افزایش احتمال سقط دارد که میزان این احتمال قبل از 25 سالگی در کمترین حد بوده و با فواصل پنج ساله افزایش پیش رونده‌ایی پیدا می ‌کند؛ علت این ارتباط می‌ تواند ناشی از احتمالا بالاتر رخداد اختلالات کرموزمی در اسپرم‌ های مردان با سنین بالاتر باشد.

اغلب مادرانی ‌که سقط خود به خود داشته ‌اند، می ‌توانند بارداری ‌های بعدی طبیعی و سالمی داشته باشند.

تنها در مواردی‌ که سابقه دو یا بیش از دو سقط خود به خود به‌ صورت پشت سر هم و یا سابقه یک سقط بالای 10 هفته وجود داشته باشد، نیاز به بررسی بیشتر از سوی متخصص زنان و زایمان یا پریناتولوژیست است.

علایم و نشانه ‌های سقط خود به خود

علایم سقط خود به خود از بی ‌علامتی تا علایمی به نفع پسرفت نشانه‌ ها و علایم بارداری طبیعی متغیر است؛ اغلب این سقط‌ ها با گرفتگی عضلات شکمی و لگنی و خونریزی واژینال همراه هستند؛ میزان خونریزی بیشتر از میزان خونریزی عادت ماهیانه (قاعدگی) معمولی، اغلب نشانه ‌ایی از سقط خود به خود است، در صورتی ‌که این ‌گونه از سقط‌ ها عفونی ‌شوند، معمولا علایمی مانند تب، ترشحات چرکی دهانه رحم یا واژن، تاکیکاردی و اُفت فشار خون ظاهر می ‌شوند.

در صورت بروز علایم و نشانه ‌هایی مانند خونریزی شدید، تب، لرز و درد شدید، مادر باردار باید به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه های سلامت و پایگاه های پزشک خانواده و خانه های بهداشت مراجعه کند.

چه توصیه ‌هایی برای پیشگیری از سقط خود به خود وجود دارد؟

در کل، اتخاذ سبک زندگی سالم مانند داشتن فعالیت فیزیکی منظم، استفاده متعادل از مواد غذایی سالم و حفظ وزن در محدوده طبیعی، استفاده کمتر از مواد ترا ریخته، چربی‌ های ترانس و غذاهایی غنی از گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده، سیب زمینی سرخ شده، شیرینی و نوشیدنی ‌های شیرین، اجتناب از مصرف خودسرانه دارو و پرهیز از استرس در این ارتباط باید مد نظر قرار گیرند.

دیگر توصیه‌ ها عبارتند از:

پرهیز از مصرف دخانیات و مواد مخدر یا محرک؛

پرهیز از نوشیدن الکل؛

اجتناب از مصرف مقادیر بالای کافئین به ‌خصوص در قهوه (بیش از دو فنجان در روز)، چای، کولا و نوشیدنی ‌های انرژی ‌زا؛

داشتن وزن متعادل؛

اجتناب از مصرف لبنیات غیر پاستوریزه، گوشت خام یا نیم پز، تخم مرغ خام یا نیمه پخته مانند سُس مایونز یا دسرهای سرد؛

مصرف صحیح محصولات کشاورزی و دامی به ‌دلیل احتمال وجود باقیمانده ‌های دارو و سموم از جمله آفت کش‌ ها و فلزات سنگین در آنها از طریق شست و شوی کامل میوه ‌ها و سبزیجات (حتی در انواع ارگانیک)؛

گرفتن پوست میوه ‌ها و صیفی ‌ها و جدا کردن لایه بیرونی برگ‌ ها در سبزیجاتی مانند کاهو و کلم؛

جدا کردن چربی ‌های قابل مشاهده از گوشت (به ‌دلیل اینکه اغلب باقی ‌مانده ‌های دارو یا سموم محلول در چربی هستند و در چربی‌ های گوشت باقی می‌ مانند) و یا استفاده از انواع غذاهای جایگزین گوشت مانند حبوبات و آجیل غیر شور؛

در صورت مصرف ماهی، توصیه به مصرف ماهی قزل ‌آلا به‌دلیل احتمال آلودگی کمتر با جیوه نسبت به سایر انواع ماهی ‌ها؛

خودداری از مصرف غذاهای حاوی کپک، حتی با وجود جدا کردن بخش حاوی کپک؛

در صورت مواجهه ‌های شغلی با سموم و آفت ‌کش ‌ها، مثل کشاورزی، در طول مدت بارداری سعی شود از این گونه فعالیت ‌ها اجتناب شود؛ در صورت عدم امکان اجتناب کامل از این‌ گونه فعالیت ‌های شغلی با خودداری از کاربرد مستقیم این مواد مثلا از طریق استفاده از وسایل محافظ مانند دستکش و لباس محافظ و ماسک تنفسی مناسب، می‌ توان میزان مواجهه را کاهش داد؛ همچنین، توصیه می ‌شود، از ورود به مناطقی که آفت ‌کش‌ ها در آن استفاده شده تا زمان کاهش سموم، بر اساس اطلاعات برچسب آفت کش/ سم، خودداری گردد.

در صورت مواجهه شغلی مادر با مواد سمی یا شیمیایی (مانند کار در صنایع رنگ ‌سازی، چرم ‌سازی، کارخانجات تولید سیمان، رزین‌سازی، ضدیخ، تولید خازن ‌های برقی، مواد شیمیایی مانند آفت کش‌ها یا پتروشیمی)، مشورت با کارکنان بهداشتی، پزشک و ماما برای راهنمایی در زمینه راهکارهای کاهش مواجهه (مثلا تغییر محل شغلی) توصیه می ‌شود.

در صورت ابتلا به بیماری ‌های مزمن مانند دیابت یا کم کاری تیروئید، بیماری قلبی یا اختلالات انعقادی، قبل از بارداری حتما با پزشک مشورت شود.

از مصرف خودسرانه دارو اجتناب شود؛ در صورت مصرف دارو تحت نظارت پزشک، خصوصا برای اختلالات روانپزشکی، قبل از بارداری در خصوص میزان، نحوه مصرف و... با پزشک مشورت شود.

در صورت سابقه دو یا بیش از دو بار از دست دادن بارداری (سقط خود به خود) پشت سر هم یا سابقه یک سقط بالای 10 هفته، به متخصص زنان یا پریناتولوژیست ارجاع داده شود.

مراجعه به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه های سلامت و پایگاه های پزشک خانواده و خانه های بهداشت برای دریافت مراقبت پیش از بارداری توصیه می ‌شود.

برای دریافت به ‌موقع راهنمایی‌ های لازم و مراقبت ‌های اول بارداری، توصیه می شود در اولین فرصت پس از به تعویق افتادن عادت ماهیانه، به مراکز خدمات جامع سلامت، پایگاه های سلامت و پایگاه های پزشک خانواده و خانه های بهداشت مراجعه شود.

به اهمیت همراهی و همدلی با همسر توجه شود

در این رابطه به همسر (آقا) توصیه می ‌شود:

نقش ‌پذیری خود به ‌عنوان پدر را در مراحل بسیار ابتدایی و حتی از زمان تصمیم به بارداری شروع نماید.

در طی بارداری از مادر حمایت کند؛ مثلا با حضور در مراقبت ‌های پیش از بارداری، بارداری و کلاس‌ های بارداری و آمادگی برای زایمان؛ اینگونه حمایت ‌ها، توان مادر برای مراقبت از خود، جنین و فرزند را افزایش می ‌دهد.

مدت زمان حضور خود در منزل را افزایش دهد؛ با توجه به تغییرات هورمونی که می‌ تواند منجر به تغییرات خُلق و خو در مادر شود، حضور پدر در منزل می‌ تواند کمک کند تا مادر بر احساس نگرانی خود غلبه کند و در طی بارداری ذهن آرام‌ تری داشته باشد.

تلاش نماید تا محیط آرام و دور از استرسی را در طی دوران بارداری برای مادر تامین کند؛ به ‌عنوان مثال به شرایط مادر در زمان دعوت از مهمان توجه کند و به دلایل شرایط روحی و جسمی وی، به تصمیمات او در این زمینه احترام بگذارد.

اعتماد مادر را جلب کند؛ ارتباط مناسبی با وی برقرار کرده و مشاجرات را به‌ حداقل برساند؛ حرف ‌های مادر را بشنود و به او فرصت دهد تا احساسات خود را بیان کند؛ همدلی با مادر و همچنین بیان کلمات و جملات امیدبخش می‌ تواند مفید باشد؛ در واقع، خوش رفتاری، خوش صحبتی، احترام به مادر و پرهیز از رفتارهای خشمگینانه، سبب می‌ شود توانایی مادر برای به ‌پایان رساندن سالم بارداری افزایش یابد.

در انجام کارهای روزانه مانند مراقبت از سایر کودکان (در صورت وجود فرزند قبلی)، نظافت منزل، تهیه غذا و دیگر امور منزل و برنامه ریزی ‌ها مشارکت داشته باشد.

به مادر کمک کند تا بتواند زمان بیشتری را به استراحت و مراقبت از جنین بپردازد؛ بنابراین، کاهش انتظارات و توقعات از مادر خصوصا در زمینه انجام کارهای منزل به شیوه قبل از بارداری و کمک به مادر در این رابطه کارساز است.

به مادر کمک کند تا بتواند سبک زندگی سالم‌ تری که برای سلامت وی و جنین لازم است را اتخاذ نماید؛ مثلا ترغیب مادر به فعالیت فیزیکی سبک و خواب مناسب، عدم مصرف خودسرانه دارو.

به وضعیت تغذیه مادر در طی بارداری توجه کند؛ تغذیه مناسب مادر در طی دوران بارداری نه تنها بر سلامت وی بلکه بر تکامل جنین نیز تاثیرگذار است؛ نقش حمایتی پدر در زمینه ترغیب مادر به مصرف گوشت کم چرب، میوه و سبزیجات و نان های کامل مانند نان های سبوس دار و محصولات لبنی کم چرب، مغزهای غیر شور مانند بادام و تخم مرغ مفید خواهد بود.

از تلاش‌ های مادر در دوران بارداری و زایمان به ‌صورت کلامی یا با خریدن هدیه قدردانی کند؛ اگر مادر شاغل است، پدر سعی کند تا محل کار و از محل کار تا منزل مادر را همراهی نماید و در صورتی ‌که تحمل شرایط شغلی برای مادر سخت است، مادر را تشویق کند تا از محل کار مرخصی (حتی بدون حقوق) بگیرد.

در صورت رخداد سقط خود به خود، پذیرش و سازگاری با موضوع مهم است؛ برخی از مادران پس از رخداد این مشکل احساس ناامیدی می‌ کنند و فکر می ‌کنند قادر به محافظت از جنین ‌شان نبوده ‌اند؛ در این مواقع حمایت از همسر بسیار مهم است.

صحبت کردن در این زمینه با همسر و به اشتراک گذاشتن احساسات با یکدیگر می ‌تواند مفید باشد؛ همواره به ‌یاد داشته باشند که سقط خود به خود اغلب به‌ دلایل تصادفی رخ می‌ دهد و احتمال تکرار آن در بارداری بعدی خیلی اندک است.

«مریم یارپزشکان» کارشناس امور جمعیت و خانواده مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز