چربی خون چیست و انواع آن:

چربی های خون به مولکول های لیپیدی موجود در جریان خون گفته می شود. این چربی ها در دو گروه عمده کلسترول و تری گلیسیرید طبقه بندی می شوند.

چربی خون یا «دیس‌لیپیدمی» به بالا بودن غیرطبیعی چربی‌ها در جریان خون گفته می‌شود.

مهم‌ترین چربی‌های اندازه‌گیری‌شده در آزمایش خون:

کلسترول تام: مجموع کل کلسترول خون.

LDL (کلسترول بد): به دیواره عروق می‌چسبد و باعث تنگی یا انسداد رگ‌ها می‌شود.

HDL (کلسترول خوب): کلسترول اضافی را از خون جمع کرده و به کبد بازمی‌گرداند؛ سطح بالاتر HDL نقش محافظتی دارد.

تری‌گلیسرید (TG):شکل اصلی ذخیره چربی در بدن؛ سطح بالای آن خطر التهاب پانکراس و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

دلایل چربی خون:

علل به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

علل اولیه (ژنتیکی و ارثی)

علل ثانویه (اکتسابی):

• رژیم غذایی پرچرب، فست‌فود و پرکالری
• اضافه‌وزن و چاقی
• دیابت کنترل‌نشده
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری‌های کلیوی یا کبد چرب
• مصرف الکل به‌ویژه در مقادیر بالا

عوارض و پیامدهای چربی خون بالا

چربی خون درمان‌نشده می‌تواند باعث:

• رسوب چربی در دیواره عروق و سختی آنها
• بیماری‌های قلبی و عروقی: حمله قلبی یا سکته مغزی
• بیماری عروق محیطی: کاهش خون رسانی به اندام‌ها
• در درازمدت: افزایش احتمال نارسایی کلیه و ایجاد کبد چرب

توصیه‌های تغذیه‌ای برای بیماران مبتلا به چربی خون:

• مصرف گوشت پرچرب، کره، لبنیات پرچرب، غذاهای سرخ‌شده و شیرینی‌های صنعتی وفراورده های گوشتی مثل سوسیس و کالباس کاهش دهید.
• جایگزین کردن چربی مفید: روغن زیتون، آووکادو، مغزها و دانه‌ها، منابع چربی غیراشباع مفیدند، البته درنظر داشته باشید که به دلیل کالری بالا باید در حد تعادل مصرف شوند.
• مصرف مواد غذایی حاوی فیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات که باعث کاهش جذب کلسترول از روده می‌شوند.
• مصرف ماهی‌های چرب مثل سالمون و ساردین (حداقل دو بار در هفته)، زیرا منبع غنی امگا-۳ است که باعث کاهش تریگلیسرید خون می شود.
• مصرف زرده تخم‌مرغ، جگر و مغز حیوانات را به حداقل برسانید زیرا باعث افزایش کلسترول خون می شود.
• چربی گوشت را قبل از پخت ان جدا کنید و بیشتر از گوشت مرغ بدون پوست و ماهی استفاده کنید.
• کاهش قندهای ساده: نوشابه‌ها، کیک‌ها و قندهای ساده، باعث افزایش تری‌گلیسرید می‌شوند و تجمع چربی در بدن می شود.
• مصرف نمک را محدود کنید: به ویژه در افرادی که فشار خون بالا دارند.
• آب کافی: هیدراته ماندن به عملکرد بهتر کبد و کلیه کمک می‌کند.
• تاحد امکان روغن کتلت و کوکو را بعد از پخت بوسیله دستمال یا کاغذهای جاذب روغن گرفته شود.
• چربی موجود در خورش و آبگوشت باید قبل از سرو جدا شود.
• غذا های بهتر است به جای سرخ کردن بیشتر به صورت بخارپز،آبپز،تنوری و کبابی تهیه شود.

توصیه‌های رفتاری برای درمان و پیشگیری:

اصلاح سبک زندگی نقش اساسی در درمان و پیشگیری از دیس‌لیپیدمی دارد:

• ورزش منظم: 40 دقیقه ورزش مانند قدم زدن، شنا، دوچرخه سواری به تعداد 3 تا 4 بار در هفته
• کاهش وزن: کاهش حتی ۵ تا ۱۰ درصد وزن می‌تواند چربی خون را بهبود بخشد
• ترک سیگار: مصرف سیگار HDL را کاهش و LDL و خطر سکته را افزایش می‌دهد
• مدیریت استرس: استرس طولانی‌مدت می‌تواند به افزایش هورمون‌های التهابی و چربی خون کمک کند
• کنترل دیابت و فشار خون
• پرهیز از مصرف الکل

«محمدجواد تقی پور»؛ کارشناس تغذیه واحد بهبود تغذیه شبکه بهداشت و درمان شهرستان فیروزآباد