سیلندرهای حاوی گاز از جمله وسایل مورد استفاده در مکان های مختلف از جمله مراکز درمانی است که توجه به وجود فشار زیاد، بی توجهی به اصول ایمنی در نگهداری یا حمل و نقل آنها، با خطر آتش سوزی یا انفجار همراه است؛ علاوه بر آن ممکن است انتشار گازهای محرک، خفقان ‌آور، سمی یا قابل اشتعال، باعث ایجاد مسمومیت یا آتش سوزی شده و خطرات جانی و مالی زیادی به همراه داشته باشد.

با توجه به استفاده گسترده سیلندرهای اکسیژن در مراکز درمانی، رعایت اصول ایمنی مطابق با مقررات و آیین نامه های داخلی و خارجی مربوط به سیلندرهای اکسیژن امری ضروری است. از جنبه ایمنی، گاز اکسیژن جزو گازهای اکسیدکننده است،و به تنهایی غیرقابل اشتعال است؛ اما با حضور منبع اشتعال و یک  ماده سوختنی می تواند موجب بروز احتراق و تسریع در سوختن شود.

اکسیژن با مواد آلی مانند انواع روغن، گریس یا قیر در صورتی که به وسیله شعله مشتعل شود، به شدت واکنش می دهد و مقدار زیادی انرژی آزاد می کند. موادی که در شرایط معمول در هوا نمی‌سوزد، می‌تواند در هوای غنی از اکسیژن بسوزد و موادی که در هوا تحت شرایط معمول می‌سوزد، در هوای غنی از اکسیژن خیلی شدید و با دمای بالاتر خواهد سوخت.

بایدها و نباید های ایمنی سیلندر اکسیژن

بایدها:

22. کار ایمن با سیلندر طبی اکسیژن را بیاموزیم:

• برای این کار نیاز است دستورالعمل و برچسب اطلاعاتی روی سیلندر را بخوانیم و موارد را انجام دهیم.

22. سیلندر ها را به طور صحیح حمل کنیم:

• هنگام کار با سیلندرها از تجهیزات حفاظت فردی و ترولی مخصوص حمل سیلندر استفاده شود.
• سیلندر را با استفاده از زنجیر یا بند محکم کنیم تا از افتادن یا واژگون شدن سیلندر جلوگیری شود.
• اطمینان حاصل کنیم که درپوش سیلندر در هنگام حمل روی آن نصب شده باشد.

22. در هنگام استفاده سیلندر را در فاصله ای ایمنی از بیمار نصب کنیم:

• اطمینان حاصل کنیم که شیر گاز تنها در مواقع موردنیاز باز باشد. برای کنترل میزان نرخ خروجی گاز از «فلومتر» و «رگولاتور» فشار استفاده کنیم.
• شیر سیلندر اکسیژن را آهسته باز کنیم تا از فشار ناگهانی، ایجاد حرارت و خطر آتش سوزی جلوگیری شود.
• برای کاهش خطر آتش سوزی از تهویه مناسب در محیط اطمینان یابیم.

22. سیلندرها را به درستی نگهداری کنیم.

• سیلندرهای پر و خالی را به صورت جداگانه نگهداری کنیم.
• صرف نظر از پر یا خالی بودن، سیلندرها را به حالت عمودی و مهارشده نگهداری کنیم.
• محل نگهداری باید دارای تهویه مناسب و تمیز باشد و سیلندرها نباید در معرض رطوبت یا دمای بالا یا تابش مستقیمی از نور خورشید قرار گیرد.
• سیلندر اکسیژن را چندین متر دورتر از منابع احتراق نگه داریم.
• اطمینان حاصل کنیم که خاموش کننده مناسب در نزدیکی درب ورودی قرار دارد.
• از قرار دادن سیلندر در نزدیکی دستگاه تصویربرداری با ارتعاشات امواج مغناطیسی، پرهیز کنیم.

نبایدها:

22. از تغییرات نادرست و حمل و جابجایی غیر ایمن سیلندرها پرهیز شود:

• برچسب سیلندرها را عوض نکنیم و از رنگ آمیزی سیلندرها پرهیز کنیم.
• از قرار دادن سیلندر در قسمت سرنشین اتومبیل پرهیز کنیم.
• از حمل دستی بیش از یک سیلندر به صورت همزمان پرهیز کنیم.
• از کشیدن یا غلتاندن سیلندر روی زمین پرهیز کنیم.

22. از سیلندرهای اکسیژن غیر استاندارد استفاده نکنیم:

• از سیلندر هایی که در شرکت های معتبر شارژ نشده، استفاده نکنیم.
• از سیلندرهایی که گواهی تست و آزمون دوره ای ( هر 5 سال یک بار) ندارد، استفاده نکنیم.

22. از تماس روغن، گریس یا محلول های ضدعفونی دارای الکل با سیلندر اکسیزن پرهیز کنیم:

• از تماس دست یا پارچه آغشته به مواد فوق به سیلندر اکسیژن پرهیز کنیم.
• از نگهداری این مواد در مجاورت سیلندر اکسیژن پرهیز کنیم.

22. در صورت شناسایی نشت یا هرگونه عیب در سیلندر به مسوول ایمنی یا تاسیسات گزارش دهیم:

• از انجام هرگونه فعالیت از سوی افراد فاقد صلاحیت اجتناب کنیم.
• از مصرف دخانیات در محل قرار گرفتن سیلندر اکسیژن پرهیز شود.
• از آویزان کردن هرگونه وسیله یا لباس به سیلندر پرهیز کنیم.

«مهسا حسینی غریبی»، کارشناس اداره HSE دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز