هر سال با شروع فصل سرما و قرار دادن بخاری و یا سایر وسایل گرمایشی گازسوز در منزل، استرس و اضطراب ناشی از خطرات گاز گرفتگی با گاز مونوکسید کربن نیز آغاز می شود و هر بار با شنیدن خبر مرگ خاموش در اثر گاز گرفتگی، این نگرانی برای همه دو چندان می شود.

گاز مونوکسیدکربن یک گاز نامرئی، بی‌رنگ و بی‌بو است و به همین دلیل، وجود آن در محیط احساس نمی‌شود. 

بیشتر وسایل موجود در خانه مانند بخاری گازی، شومینه، آبگرمکن، موتورخانه، اجاق خوراک‌ پزی، پیک‌ نیک و همینطور خودروها قادر به تولید این گاز کشنده هستند، به ویژه هنگامی که شعله و تهویه آنها به خوبی تنظیم نشده و به اصطلاح دچار بدسوزی (یا احتراق ناقص) شده باشند.

اگر این گاز خطرناک و مرگ‌ بار توسط دودکش به درستی به خارج از محیط هدایت نشود و یا تهویه هوای مناسب وجود نداشته باشد، در محیط خانه منتشر می‌شود و افرادی که در آن محیط هستند را مسموم کرده و در نهایت باعث مرگ و آسیب های جبران ناپذیر می‌شود.

مهمترین دلایل ایجاد خطر گاز گرفتگی

-استفاده از دودکش نامناسب

-عدم تهویه مناسب

-استفاده از بخاری بدون دودکش

-عدم نصب کلاهک H روی دودکش و یا نصب نادرست آن

-استفاده از لوله‌های آکاردئونی یا خرطومی(فنری)

-بسته بودن تمام منافذ اتاق(عدم امکان تهویه مناسب)

-اتصال نادرست لوله بخاری

-قرار دادن لوله بخاری در آب

-پایین بودن دودکش نسبت به حصار اطراف خود

-مسدود شدن دودکش با نخاله ساختمان یا لانه پرندگان

مراقب سرد بودن لوله بخاری باشیم!

سرد بودن لوله بخاری در داخل ساختمان پس از روشن‌ کردن بخاری، نشانه عدم تخلیه گازهای سمی مانند گاز مونوکسید کربن است و افراد حاضر در محل، در معرض خطر گاز گرفتگی قرار دارند؛ بنابراین باید علت آن را بررسی کرده و مشکل را رفع کنید؛ همچنین در بازه های زمانی مشخص، لوله بخاری را از نظر گرم‌ بودن بازدید و بررسی کنید.

خطرات مسمومیت با مونوکسید کربن در ارتباط با وسایل نقیله

-روشن‌کردن ماشین در محیط بسته پارکینگ و گاراژ منجر به تولید گاز سمی مونوکسید کربن می‌شود.

-هیچ گاه برای گرم ‌کردن فضای داخل خودرو از پیک‌ نیک استفاده نکنید؛ ماشین را در کنار جاده پارک کرده و به یک استراحتگاه بروید.

نکات حیاتی در پیشگیری از مسمومیت با مونوکسید کربن

-هیچ گاه در خانه از دستگاه‌ های گازسوزی که نیاز به دودکش ندارند، استفاده نکنید.

-هر وسیله گازسوز باید دارای «یک دودکش مستقل» و منتهی به فضای بیرون باشد.

-هیچ ‌گاه از کباب ‌پَز یا منقل در داخل خانه، گاراژ یا محوطه بسته استفاده نکنید.

-از اجاق خوراک‌ پزی، پیک ‌نیک یا زغال برای پخت‌ و ‌پز و گرم‌ کردن در فضای بسته و کوچک (مانند خانه، اتاق، حمام، کانکس، چادر مسافرتی و یا خودرو) استفاده نکنید.

-از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کنید؛ همچنین توجه کنید که وسایل حرارتی فرسوده و قدیمی ممکن است خطرساز باشند.

-کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش پیش از راه ‌اندازی بخاری، یکی از بهترین راه ‌های پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به شمار می‌رود.

-قبل از نصب و روشن کردن بخاری، مکش مناسب دودکش‌ها را با قرار دادن شعله آتش (شعله کبریت یا شمع) روبروی لوله دودکش بررسی کنید؛ در صورتی‌ که دودکش بخاری درست‌ کار کند باید شعله آتش را به سمت خود بکشاند، در غیر این صورت قبل از استفاده و روشن‌ کردن بخاری راه دودکش را باز کنید.‏

-تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد بی‌تجربه یا نصب آنها توسط افراد خانواده، باعث ایجاد خطر می‌شود.

-اگر برای گرم کردن منزل از شوفاژ استفاده می‌کنید، دقت داشته باشید که موتورخانه از تهویه مناسبی برخوردار بوده و هوای موتورخانه از هیچ طریقی در ارتباط با هوای محل سکونت شما نباشد.

-به خاطر داشته باشید که خوابیدن در اتاقی که هوای آن به طریقی در ارتباط با هوای موتورخانه است، بسیار خطرآفرین بوده و می‌تواند مرگ‌ آور باشد؛ همچنین باید مراقب خطر عبور دودکش موتورخانه از دیوار اتاق خواب نیز باشید.

-مراقب درز و ترک‌ های روی دیوار در مسیر دودکش‌ های مکش طبیعی ساختمان باشید.

-پس از زمین لرزه‌های خفیف نیز دودکش ‌ها باید حتماً بررسی شوند.

توجه به رنگ شعله

رنگ مطلوب شعله بخاری وسایل پخت و پز «آبی» است؛ چنانچه رنگ شعله، قرمز، زرد یا نارنجی باشد، نشانگر نقص در سوخت‌ رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعاً باید بررسی شود.

آشنایی با حسگرهای تشخیص گاز مونوکسید کربن 

-آیا می‌دانستید که برای تشخیص گاز نامرئی و بدون بوی مونوکسید کربن، حسگرهای مخصوصی ساخته شده است؟ می‌توانید درون خانه، به خصوص در اتاق های خواب این حسگرهای هشدار مونوکسید کربن را نصب کنید.

-همچنین لازم است بدانید که حسگرهای گاز مونوکسید کربن با حسگرهای تشخیص دود و آتش‌ سوزی متفاوت هستند و مراقب باشید آنها را با هم اشتباه نگیرید.

-در صورت فعال شدن حسگر حساس به گاز مونوکسید کربن، بلافاصله درها و پنجره‌ها را باز کنید و اعضای خانواده خود را به بیرون منتقل کنید و در صورت نیاز درخواست کمک کنید.

دکتر «میلاد احمدی مرزاله» عضو هیات علمی گروه سلامت در بلایا و فوریت ها، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز