شیر مادر به عنوان مایع حیات در نظر گرفته می شود، چون علاوه بر مواد غذایی، حاوی عوامل ضد باکتریایی، ضد ویروسی، ضد عفونی، ضد انگل و همچنین هورمون ها، آنزیم ها، عوامل اختصاصی رشد و فرآورده های ایمونولوژیک است.

بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، با افزایش میزان متوسط مصرف شیر مادر در سطح جهان می توان از مرگ بیش از 10 درصد کودکان زیر پنج سال پیشگیری کرد.

شیرخورانی که از شیر مادر تغذیه نمی شوند:

• دست کم دو نیم برابر بیشتر از شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می شوند، دچار بیماری خواهند شد.
• احتمال مرگ و میرشان در سال نخست زندگی در اثر عفونت های تنفسی در مقایسه با نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه می شوند، سه برابر بیشتر است.

شیرخوارانی که تنها از شیر مادر تغذیه نمی شوند:

• در شش ماه نخست بیش از 25 برابر شیر خوارانی که تنها از شیر مادر تغذیه می شوند، در اثر اسهال جان خود را از دست می دهند.

شیر خوارانی که شیر خشک دریافت می کنند:

• در صورتی که این شیر خواران به ویژه شیرخواران نارس در نخستین تغذیه روده ای تنها شیر خشک دریافت کنند و شیر مادر دریافت نکنند، 6 تا 10 برابر بیشتر دچار عوارض روده ای بالقوه کشنده یعنی انتروکولیت نکروزان می شوند.
• دو برابر بیشتر از شیرخوارانی که تنها از شیر مادر تغذیه می شوندریال دچار عفونت های حاد گوش میانی می شوند.

تحقیقات انجام شده روی شیر مادر نشان داده است که شیر خواران شیر مادر خوار به علت وجود عوامل موجود در شیر مادر، از مزایای متعدد کوتاه مدت و بلند مدت قابل توجهی برخوردار می شوند. این مزایا عبارتند از:

• کاهش میزان بروز عفونت های تنفسی و گوارشی در طول دوره شیرخواری
• افزایش محافظت در برابر پوسیدگی دندان
• کاهش میزان بروز عفونت های گوش میانی
• کاهش میزان بروز دیابت جوانان
• کاهش میزان مرگ و میر شیرخواران دارای وزن کم هنگام تولد یا شیرخواران نارس در اثر انتروکولیت نکروزان
• کاهش احتمالی میزان بروز برخی سرطان های دوران کودکی (لنفوم و بیماری هوچکین)
• کاهش شدت بیماری های آلرژیک خاص

همچنین یافته ها نشان می دهد وجود عوامل اختصاصی رشد در شیر مادر، در تکامل و بلوغ مغز، شبکیه و سیستم عصبی مرکزی حایز اهمیت است. شواهد روز افزونی نیز در مورد مزایای دیر پای شیر دادن بر روی سلامت مادر وجود دارند. این مزایا عبارتند از:

• کاهش میزان بروز سرطان پستان و برخی انواع سرطان تخمدان در دوران قبل از یائسگی
• کاهش میزان بروز شکستگی استخوان های دراز و استخوان هیپ: در زنان بالای 65 سال، خطر پوکی استخوان افزایش نمی یابد.
• تاخیر در بازگشت باروری
• کمک به مادر برای از دست دادن وزن به طور طبیعی: افزایش ترشح هورمون اکسی توسین طی چند روز اول پس از زایمان به برگشت سریع تر رحم به اندازه طبیعی اش کمک کرده و خطر خونریزی های جدی این دوران را کاهش می دهد.

«رویا زارع»، کارشناس ترویج تغذیه با شیرمادر مرکز بهداشت شهدای والفجر شیراز