سیروز کبدی مرحله نهایی بیماری های مزمن کبدی است که به
تخریب پیشرونده غیرقابل ترمیم سلول های کبدی منجر می شود. با پیشرفت بیماری، فرد
نیازمند پیوند کبد خواهد بود. علایم بالینی سیروز کبدی شامل کاهش وزن و سوء تغذیه،
ضعف و سستی عضلات، خستگی و بی حالی، تجمع آب در ناحیه شکم یا آسیت، عفونت و تب،
کاهش هوشیاری و کما و خونریزی دستگاه گوارش است.

 

انتخاب صحیح مواد غذایی باعث کاهش علایم بیماری و ارتقای
سلامت کلی بیمار می شود. بنابراین، به کارگیری یک رژیم غذایی مناسب از اهداف اصلی
درمان سیروز کبدی می باشد. موارد زیر برای کنترل این بیماری توصیه می شود:

· تعداد وعده های غذایی
به 4 تا 7 بار در روز افزایش یابد و حجم مواد غذایی در هر وعده کاهش
یابد.

· گروه نان و غلات شامل
انواع نان، برنج، ماکارونی، رشته و همچنین میوه و سبزی حاوی ترکیبات قندی است که
منبع اصلی تولید انرژی روزانه بدن محسوب می شوند و در عین حال سطح سموم را در بدن
افزایش نمی دهند. بنابراین توصیه می شود از این گروه ها در رژیم غذایی افراد مبتلا
به سیروز کبدی قرار گیرد. اما توجه کنید که برخی از مواد غذایی این گروه ها که به
روش های سرخ کردن، کنسرو شدن و سایر فرایندهای نامناسب تهیه شده اند در بیماری های
کبدی مجاز نیست.

· نان تهیه شده از آرد
گندم کامل و حبوبات (مانند عدس، لوبیا، نخود، ماش) حاوی ترکیبی به نام سبوس یا
فیبر غیر قابل هضم است که به خاطر کاهش سطح سموم بدن در سیروز کبدی اهمیت ویژه ای
دارد.

· سبوس غلات می توانند
در روده به سمومی مانند آمونیاک متصل شده و مانع از جذب آنها شوند، همچنین می
تواند باعث انتقال سریع مواد غذایی در روده شده و تولید ترکیبات مضر را از مواد
غذایی کاهش دهند.اما با توجه به اینکه رژیم غنی از فیبر مشکلاتی نظیر نفخ، حس پری
و درد شکمی نیز ایجاد می کند، برای رفع این مشکلات توصیه می شود غذاهای حاوی فیبر
و سبوس به تدریج به رژیم غذایی اضافه شود.

· مصرف روزانه میوه و
سبزی تازه باید در برنامه غذایی این بیماران قرار گیرد. به ویژه در بیمارانی که در
مراحل ابتدایی بیماری هستند می تواند به بازسازی و ترمیم کبد در سیروز درمان پذیر
کمک کند. میوه و سبزی به دلیل اینکه منبع بسیار خوبی از ویتامین های گروه B،
ویتامین C،
کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم، و منیزیم است در حفظ سلامت بدن و سیستم دفاعی بدن نقش
مؤثری دارد و باید در رژیم غذایی این بیماران افزایش یابد. از طرفی سبزی های تازه
و میوه ها حاوی ترکیبات آنتی کسیدانی و فلاونوئیدها هستند که توانایی حذف سموم از
کبد را دارند. بنابراین بهتر است انواع سبزی در رنگ های مختلف را در برنامه روزانه
این افراد قرار گیرد.

· از بین میوه ها خرما،
انجیر، موز، انگور، سیب، و انبه انرژی بالایی دارند و تأمین کننده فیبر کافی، و
ویتامین ها و مواد معدنی موردنیاز بدن هستند و در عین حال سریع هضم می شوند.
بنابراین توصیه می شود بیماران مبتلا به سیروز همراه با وعده های اصلی یا در میان
وعده از این مواد غذایی مصرف کنند.

· بیماران مبتلا به
سیروز به دلیل مشکلات سوء هضم و سوء جذبی که دارند دچار کمبود مواد مغذی از جمله
کلسیم و ویتامین D می شوند،
بنابراین مصرف شیر و لبنیات به دلیل اینکه بهترین منبع کلسیم است در برنامه غذایی
این بیماران اهمیت بالایی دارد. لبنیات را از نوع کم چرب یا بدون چربی انتخاب
کنید. مصرف لبنیات پر چرب یا بیشتر از 3 درصد چربی مناسب نیست.

· پروتئین دریافتی بهتر
است از پروتئین گیاهی سویا و همچنین ماهی، گوشت مرغ، شیر کم چرب، ماست کم چرب و
تخم مرغ تأمین شود و مصرف گوشت قرمز نیز به یک یا دو بار در هفته محدود شود. طبخ
ماهی به صورت کبابی یا آبپز باشد، زیرا سرخ کردن روش مناسبی نیست.

· یکی از مشکلاتی که در
سیروز افزایش می یابد، کاهش سطح هوشیاری بیمار است که می بایست دریافت پروتئین در بیمار
کاهش یابد. در این شرایط می توان با تأمین انرژی موردنیاز بیمار با مصرف میوه و
سبزی و غلات کامل، تحلیل عضلات را کاهش داد و در نهایت از کاهش سطح هوشیاری بیمار
پیشگیری کرد.

· چربی ها منبع غنی
انرژی هستند. چربی های گیاهی مانند روغن های سویا، کلزا، آفتابگردان، هسته انگور،
زیتون و دانه های روغنی مانند بادام، پسته، فندق و گردو باید قسمت بالاتری از کل
چربی دریافتی را تشکیل دهند.

· بهتر است دریافت چربی
های حیوانی مانند کره، خامه، روغن حیوانی و روغن های جامد، شیرینی های قنادی و
سرشیر کاهش یابد.

· عسل به دلیل اینکه
منبع خوبی از پتاسیم، کلسیم، آهن، فسفر و منیزیم است، قند کافی دارد و سریع هضم می
شود. بنابراین این افراد می تواننند در برنامه غذایی روزانه خود عسل را قرار دهند.

· خشکبار مانند آجیل
ها، مغزها، میوه های خشک مانند انجیر خشک، خرما خشک، کشمش، توت خشک و حبوبات را از
فروشگاه های مطمئن و به صورت بسته بندی خریداری کنید. آفات موجود در خشکبار فاسد
برای شما بسیار مضر است.

· مغزها مانند گردو،
بادام، پسته، فندق، بادام هندی را به صورت کامل و با پوست خریداری کنید.

· در شرایطی که بیمار
دچار آسیت یا تجمع مایع در شکم و ورم پا شده است، محدود کردن سدیم و مایعات باید
جزو اصول اولیه درمان قرار گیرد.

· به عنوان یک قانون
کلی باید به تمام بیماران مبتلا به سیروز توصیه شود نمک کمتری مصرف کنند تا خطر
ایجاد اختلالاتی مانند آسیت یا تجمع آب در شکم و ورم پا در آنها کاهش
یابد. محدودیت مصرف نمک شامل پرهیز از افزودن نمک در زمان پخت و سر سفره است.

· اکثر غذاهایی که
بیرون از منزل تهیه می شوند نمک بالایی دارند، پس در انتخاب آنها دقت کنید.

· این نکته را فراموش نکنید که نمک های
دریایی نیز به اندازه نمک ید دار سدیم دارند.

· از مصرف مواد غذایی
که سدیم پنهان دارند اجتناب کنید، مانند کنسروها، تن ماهی، غذاهای آماده، غذاهای
فرایند شده، غذاهای رستورانی از جمله انواع خورش ها، پنیرهای فرایند شده، سس
مایونز، دوغ های گازدار، سوسیس، کالباس، ناگت ها، مواد غذایی سوخاری، نان باگت، نان
شیرمال، نان تست، کیک ها و بیسکویت ها، آبغوره و ترشی ها، تخمه و آجیل شور، سس
کچاب و سس خردل.

· برخی از آب معدنی ها
به دلیل محتوی بالای سدیم برای بیماران مبتلا به سیروز مناسب نیست.

· توصیه می شود برای
طعم دار کردن غذاها از ادویه های گیاهی مانند سیر، پیاز، جعفری یا شوید خشک،
ریحان، آب لیمو، آب نارنج و گوجه فرنگی تازه استفاده شود./نوروزی فرد

«زهرا
حسن زاده» دکترای تخصصی علوم تغذیه دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز

پایان خبر