افزایش مزمن سطح قند خون در بدن به عنوان دیابت شناخته می شود. این بیماری به طور کلی به سه دسته دیابت نوع یک، دیابت نوع دو و دیابت بارداری تقسیم می شود.

90 درصد بیماران دیابتی، مبتلا به دیابت نوع 2 هستند و علت بروز دیابت نوع دو در افراد، عدم پاسخ مناسب گیرنده های سطح سلول ها به انسولین موجود در خون است که مقاومت به انسولین نامیده می شود.

افراد دارای سابقه خانوادگی دیابت، افراد دچار چاقی و اضافه وزن با تغذیه نامناسب و فعالیت ناکافی، افراد با سابقه دیابت بارداری، سابقه فشار خون و چندین پیش زمینه دیگر، ممکن است به دیابت نوع دو مبتلا شوند. به طور معمول در سنین بالاتر و میانسالی علائم آن شروع می شود.

دیابت، یک بیماری پیش رونده است؛ یعنی به مرور زمان با علائم خفیف پیش دیابتی شروع می شود و اگر کنترل نشود، ممکن است تا کمای دیابتی پیش برود.

افرادی که دچار اضافه وزن و دیابت هستند، باید برای کاهش وزن تلاش کنند، زیرا نخستین گام برای کنترل دیابت نوع دو، درمان اضافه وزن است. کاهش وزن می تواند به بدن فرد برای استفاده بهتر از انسولین کمک کند تا بتواند سطح قند خون را در محدوده طبیعی نگه دارد. بهتر است قبل از شروع هر نوع برنامه کاهش وزن، فرد با متخصص تغذیه و نیز پزشک خود صحبت کند.

چند پیشنهاد برای شروع برنامه غذایی سالم:

• یک رژیم غذایی متعادل و متنوع از همه مواد مغذی خوب داشته باشید.(طبق هرم غذایی سالم)
• چربی های رژیم غذایی خود را محدود کنیم. از روغن های سالم نظیر روغن زیتون و روغن کنجد استفاده کنیم. مصرف روغن جامد، دنبه، کره، روغن حیوانی و لبنیات پرچرب توصیه نمی شود.
• از منابع غذایی حاوی فیبر بیشتر مانند سبزی های تازه، مغزدانه ها، عدس، لوبیا و سایر حبوبات، نان های سبوس دار و میوه های تازه استفاده کنیم، اما آب میوه ها را محدود کنیم، زیرا قند زیادی دارد. فیبرها به منظم بودن کارکرد روده نیز کمک می کنند، همچنین، فیبر ها در کنترل سطح قند خون تأثیرگذار هستند.
• برخی از کالری ها نیز باید از غذاهای پروتئینی تأمین شود. منابع سالم پروتئینی شامل انواع گوشت ها از جمله گوشت دام، گوشت پرندگان و غذای دریایی، تخم مرغ، سویا، حبوبات و لبنیات است.
• تغییر دیگری که در رژیم غذایی ایجاد می شود، الگوی وعده های غذایی است که باید در وعده های غذایی کم حجم و مکرر غذا میل شود. وعده های غذایی کوچک با مقدار زیادی پروتئین یا میان وعده با کربوهیدرات پیچیده نیز مناسب است.
• ضروری است کربوهیدرات مصرفی روزانه در سه وعده غذایی اصلی در 2 تا 4 میان وعده تقسیم شود. اغلب میان وعده آخر شب (نظیر شیر) برای پیشگیری از افت قند خون و افزایش سطح کتون در نیمه شب موردنیاز است.
• باید فعالیت بدنی داشته باشیم. ورزش همراه با رژیم غذایی به شما در کنترل قند خون کمک می کند. در صورت جریان خون ضعیف یا مشکلات قلبی، لازم است قبل از شروع یک برنامه ورزشی با پزشک مشورت شود.

بیماران مبتلا به دیابت باید از مصرف کدام مواد غذایی پرهیز کنند؟

مواد غذایی با سدیم بالا نظیر: غذاهای شور، کالباس، سوسیس، پنیر پیتزا، چیپس، پفک و غذاهای کنسروی         

مواد غذایی پر چرب حاوی کلسترول بالا و یا اسیدهای چرب ترانس نظیر: لبنیات پرچرب، کره، خامه، غذاهای سرخ شده، گوشت های قرمز پرچرب و روغن جامد

مواد غذایی حاوی قندهای ساده نظیر: قند و شکر، عسل، مربا، انواع شیرینی ها، نوشابه های گازدار، انواع بستنی و آبمیوه های تجاری.

فرد مبتلا به دیابت باید کدام مواد غذایی را در رژیم غذایی خود بیشتر مصرف کند؟

• تمامی سبزی ها به ویژه انواع تیره رنگ و برگ دار
• مصرف متعادل میوه ها
• حبوبات
• نان های سبوس دار مانند نان سنگک         
• شیر و ماست کم چرب
• روغن زیتون و گردو
• ماهی و غذاهای دریایی

«زینب آزاده»، کارشناس واحد بهبود تغذیه منطقه بهداشت و درمان مشهد مرغاب