کودکانی که در سال‌ های قبل از مدرسه با کتاب پیوندی عمیق دارند، در دوران تحصیل‌ موفق‌ تر می‌شوند و در بزرگسالی هم این خصلت در آنان ماندگار است. اما تقویت این ویژگی در فرزندان، نیاز به تلاش و آگاهی دارد.

تا دو سالگی

فرزند در این سنین به تصویر بیشتر از کلمات علاقه دارد و بیشتر از آنکه منتظر شنیدن قصه باشد، دوست دارد با کتاب به‌ عنوان یک وسیله بازی سرگرم شود.
بنابراین تصاویر رنگی از حیوانات و آدم‌ها می‌تواند چند دقیقه او را خیره کند.
بی‌آنکه نسبت به عملش آگاهی زیادی داشته باشد، از والدینش برای وقت گذراندن با کتاب تقلید می‌کند.

با کلمات بازی کنید

انتظار نداشته باشید کودکتان در این سن با تمام هوش و حواسش پای قصه شما بنشیند. حدود یک‌ سالگی، فرزندتان به تصاویر بیشتر از قصه‌ها علاقه دارد، پس کتاب‌ هایی که تصاویر بزرگ را در یک یا چند کلمه توضیح داده‌اند برایش تهیه کنید. با عبور از یک سالگی، میل فرزندتان به داستان شنیدن هم بیشتر می‌شود، به همین دلیل تا قبل از دو سالگی می‌توانید کتاب‌ های ساده‌ای که در آنها شعرهای دو تا سه بیتی برای هر تصویر نوشته شده را برایش بخوانید؛ اما فراموش نکنید که حتی در این دوره هم تصویر، حرف اول را می‌زند و اگر ظاهر کتاب دلخواه فرزندتان نباشد، به شعرهایش هم توجه زیادی نمی‌کند.

سراغ کتاب‌های کاغذی نروید

بهتر است تا قبل از یک سالگی، کتاب‌ های غیر کاغذی در اختیار فرزندتان بگذارید تا با آنها سرگرم شود و حتی نا آگاهانه با کتاب انس بگیرد. بازی او با کتاب‌ های کاغذی ممکن است به بریدن دست و فاصله گرفتن از کتاب منجر شود. گذشته از این ورق زدن کتاب‌ های پارچه‌ای و پلاستیکی برای فرزند شما آسان‌ تر است و به همین دلیل زمان طولانی‌ تری را برای وقت گذراندن با کتاب صرف می کند.

2 تا 4 سالگی

در این سنین با کتاب به ‌عنوان اسباب‌ بازی، بازی می‌کند و هنوز نمی‌داند در کتاب‌ هایش قصه‌ها جا خوش کرده‌اند.
او با کتاب و قصه عجین شده اما هنوز نمی‌داند صفحه‌ های کتاب، کلمات و داستان‌ ها را در خود جا داده‌اند. از دیدن تصاویر کتاب لذت می‌برد اما هنوز نمی‌ داند این شکل‌ ها ماجرای کتاب را شرح می‌دهند.

سراغ داستان‌های آهنگین بروید

بچه‌ های مهد کودک عاشق شنیدن داستان‌ها در قالب شعر هستند، گرچه هنوز عاشق دیدن تصاویر هستند، اما منتظر شنیدن قصه تصویرهایی که می‌بینند هم هستند. اگر فرزندی دو تا چهار ساله دارید، کتاب‌هایی که نوشته کم و آهنگین دارد را برایش انتخاب کنید و سراغ داستان‌ هایی بروید که حدس زدن روال و پایان‌ آنها دشوار نیست. فرزندان در این سنین دوست دارند تصاویر کتاب را مشاهده کنند تا شخصیت‌ها و فضای داستان را در ذهنشان بهتر تجسم کنند. آنها وقتی قصه‌ها را در قالب شعر می‌شنوند، بهتر آنها را به خاطر می‌سپارند و حتی در خواندن کتاب همراه شما می‌شوند.

تکرار کنید

بچه‌ ها عاشق تکرار هستند. آنها وقتی از یک کارتون خوش‌شان می‌آید، هر روز تماشایش می‌کنند و وقتی داستان یک کتاب جذب‌شان می‌کند، دوست دارند هر لحظه آن را بشنوند. اشکالی ندارد! در برابر این خواسته کودکتان مقاومت نکنید و هر چند بار که می‌خواهد کتاب را برایش بخوانید. این تکرار کمک می‌کند فرزندتان داستان را از بر کند.

4 تا 6 سالگی

برای بازگو کردن داستان، باید تصویر‌های هر صفحه را ببیند. بعضی حروف الفبا و کلمات را می‌ شناسد و آنها را در صفحات تشخیص می‌دهد. داستان کتاب‌ ها را به خاطر می‌سپارد و مدام از شما می‌خواهد یک کتاب تکراری را برایش بخوانید. عاشق داستان ‌های عجیب و خنده‌ دار است و دوست دارد در صدا و شیوه روایت خواننده هم عجیب بودن و حتی مسخرگی رفتار بعضی شخصیت‌ ها را احساس کند.
با هم بازی کنید

داستانی را انتخاب کنید که فرزندتان بتواند در جریان آن مشارکت کند. بچه‌ ها در سنین پیش‌ دبستانی دوست دارند هنگام کتاب خواندن شما نقش فعال‌ تری بازی کنید.
به علایق کودک بپردازید

کتاب را بر اساس علایق فرزندتان انتخاب کنید. اگر او عاشق ماشین است، داستانی را برایش بخوانید که ماشین‌ ها شخصیت‌ های اصلی‌ اش هستند و اگر با حیوانات خوب ارتباط برقرار می‌کند، سراغ گزینه‌ هایی بروید که داستانی را در جنگل و باغ‌ وحش روایت می‌کند.

6 تا 8 سالگی

با کمی اشتباه کتاب‌هایش را می‌خواند، اما با رسیدن به کلمات تازه مکث می‌کند و اغلب با توجه به معنای کلی متن آنها را حدس می‌زند.
از تصاویر برای حدس زدن داستان و تشخیص معنای واژه‌ها کمک می‌گیرد. می تواند به سؤال‌ های تازه در مورد داستان پاسخ دهد. از خواندن کتاب‌های تازه و کشف جملات جدید لذت می‌برد.

بازیگر شوید

وقتی داستان‌ ها را بر اساس اتفاق‌ هایی که در آنها افتاده می‌خوانید، صدایتان را بالا و پایین می‌برید یا لحن خندان و عصبانی به خود می‌گیرید، به فرزندتان لذت بیشتری از گوش کردن به روایت‌ های کتاب تزریق می‌کنید. کتاب را تنها برای فرزندتان روخوانی نکنید، جای هر شخصیت داستان بنشینید و صدایی که فکر می‌کنید به آن شخصیت می‌خورد را به خود بگیرید و چهره‌ تان را بر اساس دیالوگ‌ ها و رفتارهای او تغییر دهید، خندان، گریان، مغرور، متواضع. بچه‌ ها عاشق دیدن چهره‌ های خنده‌ دار و عجیب هستند و از گوش‌ دادن به صداهای بامزه لذت می‌برند.

راه ‌حل‌ های علاقه‌ مند کردن فرزندان به کتابخوانی به همین‌ ها ختم نمی‌شود. اگرچه راه‌ های دیگر هم برای برخی از کودکان جذاب ‌تر به نظر می‌رسد. اما نیاز است به‌ عنوان پدر و مادر، شیوه‌های مختلف را به‌ کار ببندید و بهترین روش را برای جلب توجه فرزندتان به کتابخوانی بیابید. در این راه توصیه می‌کنیم هیچگاه دست از تلاش بر ندارید.

«شادی طباطبائی فر»، کارشناس علم سنجی، دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی شیراز