امروزه کیفیت هوای داخل ساختمان به دلیل اثرات مضر
آن بر سلامت انسان و محیط زیست به یک نگرانی در سراسر جهان تبدیل شده است.

 

از آنجایی که ساکنان شهری اغلب بیش از 80 درصد از زمان خود
را در داخل ساختمان ها می گذرانند، این امر باعث افزایش قرار گرفتن افراد در معرض
آلاینده های هوای داخل ساختمان می شود. سازمان جهانی بهداشت (WHO) گروهی از علائم را به عنوان «سندرم ساختمان بیمار» (SBS) شناسایی کرده است که در اثر استنشاق آلاینده‌های انباشته شده در
هوای داخل ساختمان ایجاد می شود. سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تحریک چشم
و سیستم تنفسی و همچنین خستگی و خواب‌ آلودگی و بی حوصلگی عمومی از جمله این علائم
هستند.

هوای داخل خانه می تواند به روش های مختلفی آلوده شود.
منابع احتراق مانند شومینه های گازی، چوبی یا زغال سنگ و اجاق گازهای معمولی تعداد
زیادی ذرات و آلاینده های گازی از جمله NO، NO2، CO، SO2 و
هیدروکربن هایی مانند ترکیبات آلی فرار (VOC) منتشر می کنند. احتراق تنباکو بیش از چهار هزار و پانصد
ترکیب تولید می کند که 50 مورد از آنها دارای اثرات سرطان زا یا مورد احتمال در
ایجاد سرطان هستند.

ترکیبات آلی فرار (VOCs) مهمترین آلاینده ها در محیط داخل هستند. بعضی از VOCs داخلی در سطوح بالا سمی هستند و بعضی مانند «فرمالدئید» و «بنزن»
نشان داده شده که سرطان زا هستند. افراد ممکن است در محیط در اثر محصولات چوبی،
کاغذ دیواری ها، پاک کننده ها، رنگ، چسب ها، روغن ها، وسایل آرایشی، لوازم
الکترونیکی و سوخت در معرض مواجهه با فرمالدئید قرار بگریند.

امروزه روشی که با درصد بالای رضایت بخشی VOCs را از هوای داخل حذف کند، وجود ندارد. همچنین استفاده از تکنیک
های پیچیده شیمیایی مشکل بوده و عموم مردم به این روش ها دسترسی ندارند.

«بیوفیلتراسیون» گیاهی چیست؟

اما در دهه اخیر، «بیوفیلتراسیون» گیاهی به دلیل فواید
اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
استفاده از توان پالایشی گیاهان در محل های داخلی، به عبارت دیگر قرار دادن چند
گیاه گلدانی در ساختمان های مسکونی و اداری علاوه بر جنبه های زیبائی و
طراوت می تواند به عنوان یک روش مقرون به صرفه برای جذب آلاینده ها و
پاکسازی هوای داخل به کار گرفته شود. تحقیقات اخیر نشان داده است که
گیاهان آپارتمانی توانایی حذف آلاینده های موجود در هوای داخل ساختمان را دارند و تصفیه
آلاینده های داخلی را می توان با استفاده از گیاهان آپارتمانی گلدانی و
یا با استفاده از دیوارهای سبز (Green Walls) انجام داد. البته دیوارهای سبز به دلیل طراحی عمودی، تراکم گیاه
بالا، نیاز به فضای کمتر و قابلیت استفاده از گونه های مختلف گیاهی در یک ماژول،
به گیاهان گلدانی ترجیح داده می شود.

محققان پیشنهاد کرده اند با توجه به اینکه انواع مختلف
گیاهان آلاینده های متفاوتی را از هوا ی داخل تصفیه می کنند، بنابراین استفاده از
گونه های مختلف گیاهان همراه با هم در داخل ساختمان ها، نتیجه بهتری را در
پاکسازی هوا به همراه دارد.

تعداد گیاهان موردنیاز در مکان های داخلی

دانستن ظرفیت حذف گیاه، یعنی میزان حذف آلاینده در واحد
سطح برگ گیاه (mg m-2.h-1)، تخمین دقیقی از توانایی گیاه در حذف آلاینده ها ارائه می دهد.
همچنین می توان از آن برای تخمین سطح برگ و در نتیجه تعداد گلدان های موردنیاز
برای تصفیه هوا استفاده کرد. بر اساس یک تخمین علمی، در ساختمانی با 32 متر
مکعب اتاق، با فرض انتشار دو و نیم میلی گرم فرمالدئید در هر 32 متر مکعب، دو سرخس
گلدانی می تواند هوا را به طور کامل تصفیه کند.

همچنین، نتایج مطالعات نشان داده که با میانگین ظرفیت حذف نیم
میلی گرم در متر مربع، دو تا سه گلدان سرخس با سطح برگ دو متر مربع در هر گلدان،
برای تصفیه هوای یک اتاق با مساحت 12 متر مربع کافی است. همچنین نتایج
مطالعات مختلف نشان داده است که استفاده از تنها یک گیاه آپارتمانی در یک اتاق
متوسط ​​(5×4 متر) می تواند کیفیت هوا را تا 25درصد بهبود ببخشد، دو گیاه 75درصد و
پنج گیاه یا بیشتر حتی نتایج بهتری را ارائه می دهند. البته گیاهانی با سطح برگ
بیشتر و همچنین گلدان های بزرگتر بهترین نتایج را در پی دارند.

دکتر «محمدرضا سمائی» مدیرگروه مهندسی بهداشت محیط
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز