معلولیت، بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، مجموعه‌ای از چالش‌ها در عملکردهای جسمی، ذهنی یا حسی است که می‌تواند مشارکت فرد در اجتماع را تحت تأثیر قرار دهد. این مفهوم شامل سه بعد اصلی است: نقص ساختاری و عملکردی، محدودیت در فعالیت، و محدودیت در مشارکت اجتماعی. در بسیاری از موارد، این ناتوانی‌ها بر اثر سوانح، جنگ، سالمندی، بیماری‌های عصبی یا اسکلتی–عضلانی و حتی ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد می‌شوند و هرکدام به شکل متفاوتی بر توانایی فرد اثر می‌گذارند.

در میان انواع معلولیت‌ها، مشکلات حرکتی اندام تحتانی تأثیر عمیقی بر زندگی افراد دارند. ناتوانی در ایستادن یا راه‌رفتن نه‌تنها فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند، بلکه حضور فرد در محیط‌های اجتماعی، شغلی و خانوادگی را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد. بسیاری از افراد تنها به دلیل نبود امکان حرکت مناسب، از جامعه فاصله گرفته و در انزوا قرار می‌گیرند.

اینجاست که توانبخشی و استفاده از ارتوزها به‌عنوان یکی از مؤثرترین مداخلات مطرح می‌شود. پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه ارتوز و پروتز باعث شده است که انواع متنوعی از ارتوزهای اندام تحتانی—from کف پا تا بالای زانو و حتی ناحیه کمر—طراحی و برای هر فرد به‌صورت اختصاصی ساخته شوند. این وسایل با اتصال دقیق به اندام فرد، امکان ایستادن و یادگیری مجدد راه‌رفتن را فراهم می‌کنند و نخستین گام برای بازگشت به زندگی فعال به‌شمار می‌روند.

در کنار ارتوزها، وسایل کمکی همچون عصا، واکر، کراچ و ویلچر نقش مهمی در افزایش تعادل و جابه‌جایی ایفا می‌کنند. با کمک این تجهیزات، افراد دارای معلولیت می‌توانند در فضاهای عمومی حضور یافته و از موانع محیطی عبور کنند. اما نکته‌ای مهم وجود دارد: استفاده نادرست از این ابزارها می‌تواند باعث مشکلات اسکلتی–عضلانی جدید شود. بنابراین تجویز، تنظیم و آموزش صحیح آنها باید حتماً توسط متخصصان توانبخشی انجام شود.

در نهایت، بهره‌گیری از ارتوزها و وسایل کمکی تنها یک مداخله درمانی نیست؛ یک مسیر توانمندسازی است. این ابزارها با افزایش استقلال فردی، تقویت اعتمادبه‌نفس و فراهم‌کردن زمینه حضور فعال در جامعه، کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت را به‌طور چشمگیری ارتقا می‌بخشند.

توانبخشی یعنی بازگرداندن امید؛ و ارتوزها و وسایل کمکی، ابزار این بازگشت‌اند.

دکتر «فاطمه همتی»، استادیار گروه ارتوز و پروتز دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز