در سراسر جهان ماه اکتبر مصادف با نهم مهر تا نهم آبان به عنوان
پویش ملی پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان اعلام شده و فرصتی است تا با این
بیماری آشنایی بیشتری داشته باشیم.

 

سرطان پستان شایع ترین سرطان در بانوان است و هر ساله به
طور متوسط، حدود هزار و 360 مورد جدید مبتلا به این بیماری در استان فارس شناسایی
و ثبت می شود.

در برنامه های پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان باید
دو اصل مهم را بدانیم:

1- راه های پیشگیری از سرطان

2- علایم هشداردهنده سرطان

عوامل خطر سرطان پستان را بیشتر بشناسیم

ترکیبی از عوامل از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی برای
ایجاد سرطان لازم است. بعضی از این عوامل می توانند اصلاح شوند و بعضی دیگر خارج
از اراده فرد و غیر قابل اصلاح هستند. بنابراین افراد می توانند قدم هایی را برای
کاهش خطر بیماری بردارند. اما خوب است بدانیم بیشتر عوامل خطری که سبب سرطان پستان
می شود، قابل اصلاح هستند.

عوامل خطر غیرقابل اصلاح

سن بالا: با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان
پستان افزایش می یابد. بیشتر موارد سرطان پستان در سن بالای 50 سالگی بروز می
کنند.

سابقه خانوادگی و جهش های ژنی: سابقه خانوادگی مثبت، خطر ابتلا به
سرطان پستان را افزایش می دهد. در 20 تا 30 درصد مبتلایان به سرطان پستان سابقه
خانوادگی وجود دارد.

مطالعات نشان می دهد که شاید فقط حدود 10درصد موارد سرطان
پستان با عوامل ارثی مرتبط است و این ممکن است برخی از زنان را وادار کند تا به
روش های پیشگیری و بررسی های غربالگری اهمیت دهند.

سن قاعدگی کمتر از 11 سال: شروع قاعدگی در سنین پایین تر یک
عامل خطر برای سرطان پستان است. در نخستین قاعدگی در سن نوجوانی بافت پستان در
معرض استروژن ها و دیگر هورمون ها قرار می گیرد و مواجهه با سطوح دائمی هورمونی
افزایش می یابد. قاعدگی در دختران چاق و بی تحرک زودتر اتفاق می افتد. بنابراین
آموزش اهمیت فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم به نوجوان و والدین آنان ضروری
است. به ازای هر سال قاعدگی زودرس، خطر سرطان پستان چهار درصد افزایش می یابد.

سن یائسگی بالای 54 سال: یائسگی در سن بالاتر با افزایش خطر
سرطان پستان ارتباط دارد. توقف چرخه های قاعدگی منجر به کاهش سطوح هورمون های
مترشحه داخلی و خاتمه تکثیر سلول های پستان که در طول سال های تولید مثلی دیده شده،
می شود. خطر سرطان پستان به ازای هر سال تاخیر در یائسگی تا 3 درصد افزایش می
یابد.

قد: زنان قد بلند یک افزایش خطر سرطان
پستان را دارا هستند. قد در بزرگسالان می تواند یک شاخص بارز برای میزان دریافت
تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی باشد و رشد سریع با بلندی قد در ارتباط است که می
تواند منجر به افزایش خطر جهش سلولی و بالارفتن خطر سرطان شود.

زمینه ی نژادی و قومی: زنان سفیدپوست خطر بالاتری از سرطان
پستان را نسبت به زنان آمریکایی آفریقایی تبار دارا هستند و زنان آسیایی تبار،
اسپانیایی تبار و بومی آمریکا به طور قابل ملاحظه ای خطر پایین تری را در مقایسه
با دیگر گروه های نژادی و قومی دارند. مقدار زیاد تفاوت در خطر، به نظر می رسد
ناشی از تفاوت های اقتصادی اجتماعی، شیوه زندگی و عوامل محیطی است.

وضعیت اقتصادی اجتماعی بهتر: خطر سرطان پستان با وضعیت اقتصادی
اجتماعی بهتر مرتبط است. زنان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر، تمایل دارند که
بارداری را دیرتر شروع کنند و بچه های کمتری داشته باشند که هر دو عامل به عنوان
افزایش خطر سرطان پستان محسوب می شود.

سابقه هیپرپلازی (رشد بیش از حد سلول ها) در
پستان: بانوانی که از
نظر بافت شناسی دارای یک سابقه قطعی بیماری خوش خیم پرولیفراتیو پستان هستند، در
معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. بیماری خوش خیم پرولیفراتیو، یک
تکثیر غیرعادی سلول ها در مجاری و لوبول های پستان را شامل می شود.

عوامل خطر قابل اصلاح

نمایه توده بدنی (BMI) بالای 30 : افزایش دریافت کالری در کودکی و نوجوانی
وزن بدن را افزایش می دهد که می تواند منجر به قاعدگی زودرس و افزایش قد در
بزرگسالی شود و هر دو با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. افزایش وزن در
بزرگسالی نیز با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. یکی از بهترین روش ها برای
جلوگیری از افزایش وزن، افزایش فعالیت بدنی است. همچنین تعادل در دریافت کالری
غذایی با فعالیت ورزشی منظم نیز توصیه می شود.

سن بالا در زمان تولد نخستین فرزند: افرادی که پس از 35 سالگی تولد فرزند دارند، با خطر بالاتری در زمینه ابتلا به
سرطان پستان نسبت به زنانی که زایمان زودتری دارند، مواجه هستند. نخستین حاملگی،
منجر به تکثیر نامتمایز سلول های پستان و تغییرات دائمی بافت پستان برای آماده شدن
در دوران شیردهی به نوزاد می شود. در نخستین حاملگی یک زن مسن تر احتمال بیشتری می
رود که آسیب DNA زودتر اتفاق بیفتد.

مواجهه با اشعه: مواجهه با اشعه در دز بالا ( برای درمان
برخی بیماری ها مانند لنفوم ) به ویژه اگر مواجهه در سنین جوانی باشد، با افزایش
خطر سرطان پستان مرتبط است. قرار گیری در معرض دز کم رادیوگرافی که برای ماموگرافی
استفاده می شود، نمی تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد و یا این خطر قابل چشم
پوشی است.

مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی: ممکن است خطر سرطان پستان در بانوانی
که در حال حاضر از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند یا در طی 10 سال
گذشته از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده کرده اند، اندکی بالاتر باشد. با این
وجود 10 سال یا بیشتر بعد از توقف مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی، افزایش خطر
سرطان پستان وجود ندارد. خطر قطعی سرطان پستان در سنین زیر 45 سال پایین است.
بنابراین حتی اگر یک افزایش خطر نسبی اندکی وجود داشته باشد، موارد بسیار کمی از
سرطان پستان با مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی در این گروه سنی ایجاد می شود.

هورمون درمانی جایگزین HRT: مصرف کننده این هورمون ها برای پنج سال یا بیشتر هورمون های جایگزین را مصرف
می کنند. این گروه خطر بالای50 درصد سرطان پستان را نسبت به زنانی که هیچ زمانی از
این هورمون هااستفاده نکرده اند، دارا هستند. استفاده طولانی مدت از هورمون، خطر
سرطان پستان را بالا می برد. با این وجود، بعد از قطع هورمون ها به نظر می رسد که
احتمال خطر، مانند کسی است که هیچ گاه از این هورمون ها استفاده نکرده است. خطر
سرطان پستان برای بانوانی که استروژن و پروژسترون را با هم مصرف می کنند، بیشتر
است.

مصرف بالای چربی های اشباع شده: سنجش های بین المللی میزان بالاتری
از سرطان پستان در کشورهایی که میزان سرانه چربی دریافتی بیشتری دارند، نشان داده
است. افرادی که کالری دریافتی بیشتری دارند سن شروع نخستین قاعدگی در آنان زودتر
است و سن نخستین زایمان دیرتر است که هر دو با افزایش خطر سرطان پستان را به همراه
دارد.

مصرف الکل: مصرف الکل حتی به مقدار کم، خطر
سرطان پستان را افزایش می دهد. با مصرف الکل سطوح استروژن های گردش خون بالا می
رود.

عوامل نامرتبط با خطر:

تئوری های گوناگونی درباره علت های بروز سرطان پستان وجود
دارد که سبب نگرانی غیر واقعی برای بسیاری از بانوان شده است. عوامل خطر پیشنهاد
شده زیادی تحت مطالعه قرار گرفته است، اما هیچ تاثیری را بر روی خطر سرطان پستان نشان
نداده اند. این موارد شامل استفاده از خوش بو کننده و ضد تعریق، خوردن قهوه،
ایمپلنت های پستان، سقط، آلودگی های محیطی از قبیل پلی کلرینیتد بی فنل ها (PCBS) و قرار گرفتن در مجاورت میدان
الکترومغناطیسی است.

دکتر «زهرا خسروی زادگان»، کارشناس گروه پیشگیری و کنترل
بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی
شیراز