تغذیه تکمیلی به مواد غذایی جامد، نیمه جامد یا مایع حاوی مواد مغذی و انرژی اطلاق می شود که علاوه بر شیر مادر یا شیر مصنوعی به شیرخوار داده می شود. طی دوره تغذیه تکمیلی، اگرچه تغذیه با شیر مادر همچنان به عنوان منبع مهم تامین مواد مغذی و عوامل حفاظتی حداقل تا 2 سالگی ادامه می یابد، اما شیرخوار به تدریج با غذاهای خانواده آشنا شده و به آنها عادت می کند.

با توجه به اینکه بخشی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار، از طریق غذاهای تکمیلی تامین می شود، باید این غذاها مغذی بوده و از لحاظ مقدار نیز به اندازه ای باشند که به رشد مطلوب کودک کمک کنند. علاوه بر این، تغذیه تکمیلی، زمان آشنایی با انواع رنگ ها، طعم ها و بافت های مختلف مواد غذایی است.

اهمیت تغذیه تکمیلی

تغذیه با شیر مادر، به تنهایی تا پایان 6 ماه نخست تولد، نیازهای تغذیه ای شیرخوار را تامین می کند، اما پس از پایان 6 ماهگی، شیر مادر قادر به تامین انرژی، پروتئین، روی، آهن و برخی از ویتامین های محلول در چربی نیست. به طوری که تغذیه با شیرمادر، از 6 تا دوزاده ماهگی بیش از نیمی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار و از دوازده تا بیست و چهار ماهگی، حداقل یک سوم آن را تامین می کند، بنابراین شیرخواران از پایان شش ماهگی تا 24 ماهگی، باید علاوه بر شیر مادر با غذاهای دیگر نیز تغذیه شوند.

تغذیه تکمیلی، علاوه بر تامین بخشی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار، او را برای یک رژیم غذایی متنوع آماده می سازد. با توجه به نقش و اهمیت تغذیه در رشد شیرخواران، باید در هنگام پایش رشد شیرخوار، به روند وزن گیری توجه کرده، زیرا آهسته تر شدن رشد کودک، می تواند ناشی از کمبودهای تغذیه ای او باشد، بنابراین پس از شروع غذای تکمیلی، باید روند رشد کودک در مراقبت های بهداشتی تعیین و در صورت اختلال رشد شیرخوار، در مورد نحوه تغذیه او بررسی های لازم انجام شود.

برخی از خطرات شروع زودهنگام غذاهای تکمیلی

دریافت ناکافی انرژی یا سایر مواد مغذی از طریق جایگزین شدن غذای تکمیلی با شیرمادر مانند استفاده از حریره و سوپ آبکی و رقیق به عنوان غذای تکمیلی شیرخوار

افزایش دریافت انرژی و مواد مغذی و احتمال ابتلای شیرخوار به چاقی

افزایش ابتلای شیرخوار به بیماری های عفونی مانند اسهال

افزایش احتمال آلرژی به مواد غذایی

افزایش خطر آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه) به دلیل نداشتن توانایی در بلعیدن مواد غذایی

دریافت کم شیر مادر و کاهش مزایای تغذیه با آن به ویژه کاهش دریافت عوامل حفاظتی شیر مادر

برخی از خطرات شرو ع دیرهنگام غذاهای تکمیلی

دریافت ناکافی مواد مغذی مورد نیاز برای تامین رشد مطلوب شیرخوار و افزایش احتمال اختلال رشد، کمبود ویتامین آ و کم خونی فقر آهن

آهسته تر شدن رشد و تکامل شیرخوار

به تاخیر افتادن عمل جویدن

کاهش پذیرش و خودداری از خوردن غذای جامد توسط شیرخوار

برخی از مواد غذایی نامناسب یا ممنوع برای تغذیه کودکان زیر یک سال‌

از دادن شیر گاو و عسل (به دلیل خطر بوتولیسم) به کودک زیر یک سال خودداری شود.

از دادن آدامس، آب نبات، آجیل، ذرت، کشمش، انگور و گیلاس به دلیل احتمال خفگی به شیرخوار خودداری شود.

چای، قهوه و دم کرده های گیاهی مانع جذب مواد مغذی مانند آهن می شوند و تا حد امکان نباید مصرف شوند.

از دادن لبنیات غیر پاستوریزه مانند شیر، ماست و پنیر محلی خودداری شود.

نمک و ادویه به غذای شیرخوار اضافه نشود.

«سیده راضیه عنائی» کارشناس مسئول واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان شهرستان کوه چنار