هوا یکی از ضروری ترین نیازهای بشر است و
هر انسان به طور میانگین حدود 12 تا 14 متر مکعب هوا را روزانه تنفس می کند.

 

آلودگی هـوا بـه عنـوان یکـی از مهمتـرین مـشکلات جامعه
بشری در قرن حاضر، به ویژه در کشورهای در حـال توسعه مورد توجه است. آلودگی
هوا عبارت است از وجود یک یا چند آلوده کننده در اتمسفر به میزان غلظت هایی که
باعث اثرات نامطلوب بر انسان، حیوان و گیاهان شود. این آلاینده ها می تواند از
منابع طبیعی و یا مصنوعی وارد اتمسفر شده و شامل مواد مختلفی مانند
گازها (مانندNO2 ، NO، SO2، CO) و ذرات باشد.

طی دهه گذشته مطالعات اپیدمیولوژیکی نشان داده که به دلیل
افزایش میزان مرگ و میر مرتبط با آلودگی هوا، تعیین اثرات آلودگی هوا بر بهداشت
عمومی به طور قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است.

مرگ سالانه بیش از 7میلیون نفر در دنیا بر اثر آلودگی هوا

سازمان جهانی بهداشت(WHO) گزارش داده که سالانه بیش از هفت میلیون مرگ در رابطه
با آلودگی هوا رخ می دهد. همچنین مطالعات اپیدمیولوژی نشان می دهد سالانه بیش از
800 هزار نفر در جهان بر اثر بیماری های قلبی-عروقی و تنفسی ناشی از آلودگی هوا جان
خود را از دست می دهند.

در بین آلاینده های هوا، «ذرات معلق» به عنوان
آلاینده هایی با بیشترین اثرات ناسازگار روی انسان مورد توجه هستند. ذرات معلق به
یک ترکیب پیچیده از آلاینده ها اشاره دارد که متشکل از دود، ترکیبات سولفاته و
نیتروژنه، یون های فلزی، آلاینده های آلی و میکروبی است و در اتمسفر به صورت معلق
وجود دارد.

نـوع، غلظـت و انـدازه این ذرات معلق بـه نـوع فعالیت،
پارامترهای هواشناسی و توپوگرافی منطقه وابسته است. ذرات معلق به دو دسته درشت
(10-5/2 میکرون) و ریز (کمتر از 5/2 میکرون) تقسیم می شود که ذرات معلق دارای قطر
آئرودینامیک برابر یا کمتر از 5/2 میکرون به علت توانایی نفوذ به داخل برونش و
حبابچه های ریوی، دارای بیشترین اثرات بهداشتی است.

طبق مطالعات ثابت شده است که مواجهه با ذرات معلق، منجر
به گستره ای از اثرات بهداشتی نظیر افزایش خطر بیماری های قلبی، کاهش عملکرد ریه، افزایش
مراجعه به بیمارستان، مشکلات تنفسی و ریوی می شود. نتایج برخی مطالعات
بر این نکته تاکید دارد که تماس طولانی مدت با ذرات معلق می تواند منجر به کاهش
طول عمر شود.

همچنین گزارش شده است که افزایش میزان این ذرات معلق
در هوا، کاهش عملکرد ریه، افزایش علائم تنفسی مانند سرفه، تنگی نفس، خس خس سینه و
حملات آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری های قلبی- عروقی و ریوی را به همراه
دارد.

بیوآئروسـل هـا حـدود 25 درصـد از ذرات اتمسفری را تشکیل
می دهد که شامل باکتری های زنده و مرده (انواع بیماریزا و غیر بیماریزا)، اسپور
قارچ ها، ویروس ها، آلرژن هـایی بـا وزن مولکــولی بــالا، اندوتوکــسین
باکتریــایی و پپتیدوگلیکان ها است.

تماس با آلودگی ناشی از بیوآئروسل
ها در زندگی شهری در سراسر جهان را می توان غیر قابل اجتناب دانست. از
طرفی تماس با بیوآئروسل­­ها با گستره وسیعی از اثرات بهداشتی شامل بیماری ­های
واگیر و افزایش اپیدمی ها، اثرات سمی حاد، آلرژی و
سرطان، آلودگی مواد غذایی
و از بین رفتن مواد دارویی و بهداشتی مرتبط است
و تأثیر مستقیمی بر روی اقتصاد نیز دارد. همچنین یکی
از روش­های مهم انتقال میکرو ارگانیسم­های بیماریزای هوا و آلاینده های موجود در
هوا است.

اگر چه بیوآئروسل‌ها می­تواند از طریق تماس پوستی و یا بلع همراه مواد غذایی
نیز وارد بدن
شود و اثرات مضر بهداشتی پدید آورد، اما مهم ترین
راه ورود بیو آئروسل ها به بدن از راه تنفس است.

مطالعات متعدد در سراسر جهان نشان می‌ دهد که رابطه
تنگاتنگی بین افزایش غلظت آلاینده های هوا و کاهش سطح سلامت و رفاه جوامع، افزایش
مرگ و میر، کاهش وسعت دید، افزایش صدمه به سایر موجودات و سایر مسایل زیست محیطی
وجود دارد. همچنین مسئله آلودگی هوا با افزایش روزافزون جمعیت، پیشرفت صنایع و فناوری،
وضعیت اقتصادی مردم، شرایط ویژه جوی، توپوگرافی، دخانیات و ترافیک نیز در ارتباط
است.

عوامل محیطی مانند باد، باران و گیاهان قادرند آلاینده‌های
هوا را تصفیه کنند، ولی امروزه در اثر فعالیت‌های انسانی آلودگی هوا به حدی رسیده
که گاهی طبیعت قادر به پاک سازی و تصفیه آن نیست. بر اساس گزارشWHO ، سالانه بیش از 7 میلیون مرگ در اثر آلودگی هوا
رخ می‌دهد که 90 درصد آن در کشورهای در حال توسعه می‌باشد. این مرگ و میر به طور
خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.

دکتر «ابوالفضل اژدرپور»، عضو هیات علمی گروه مهندسی
بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز