تاب ‌آوری در سالمندان به معنای توانایی آنان در مقابله با فشارهای روانی، جسمی و اجتماعی ناشی از بحران‌ها مانند جنگ، بیماری ‌های گسترده، بلایای طبیعی یا تنهایی و از دست دادن عزیزان است؛ سالمندان به دلیل کاهش توان جسمی، از دست دادن نقش ‌های اجتماعی و گاهی انزوای عاطفی، در برابر بحران‌ ها آسیب ‌پذیرتر هستند؛ تقویت تاب ‌آوری در این گروه، نقش مهمی در حفظ سلامت روان، احساس معنا و افزایش کیفیت زندگی دارد. 

اهمیت تاب ‌آوری در سالمندان در شرایط بحران

در دوران سالمندی، افراد ممکن است با مشکلاتی مانند بیماری مزمن، سوگ، کاهش استقلال و جدایی از خانواده مواجه شوند؛ وقوع بحران ‌هایی مانند جنگ یا بلایای طبیعی می‌ تواند این چالش‌ ها را تشدید کند.

در چنین شرایطی، تاب ‌آوری به سالمندان کمک می‌ کند احساس کنترل بر زندگی، امید به آینده و ارتباط موثر با دیگران را حفظ کرده و از اُفت روانی و جسمی جلوگیری کنند؛ مطالعات نشان می ‌دهد که تاب ‌آوری می‌ تواند احتمال افسردگی، اضطراب و احساس بی‌ ارزشی را در سالمندان کاهش دهد و توانایی آنها را برای انطباق با شرایط افزایش دهد.

عوامل موثر در تقویت تاب ‌آوری سالمندان

• حمایت اجتماعی از سوی خانواده، دوستان و همسایگان
• حس معنا و هدف در زندگی
• مشارکت در فعالیت ‌های روزمره و اجتماعی
• خودمراقبتی جسمی و روانی
• باورهای مذهبی و معنوی
• حفظ استقلال نسبی در تصمیم‌گیری‌ ها

راه‌های ایجاد و افزایش تاب‌آوری در سالمندان؛ راهکارهای کاربردی برای خانواده ها و مراقبان

ایجاد ارتباط منظم و صمیمانه: صحبت روزانه، تماس تصویری یا دیدارهای کوتاه با سالمندان باعث کاهش حس تنهایی و افزایش آرامش آنها می ‌شود.

تشویق به فعالیت‌ های معنادار و مورد علاقه: مانند باغبانی، مطالعه، گوش دادن به موسیقی سنتی، آموزش ساده به دیگران یا کمک به امور خانه، داشتن نقش فعال، حس مفید بودن را در سالمندان تقویت می کند.

احترام به تجربه و نظر آنها: سالمندان زمانی احساس ارزشمندی می ‌کنند که دیگران تجربه و حرف آ‌نها را جدی بگیرند؛ مشورت با آنها در امور خانوادگی حس هویت را زنده نگه می ‌دارد.

فراهم کردن دسترسی به مراقبت‌ های بهداشتی و روانی: مراجعه منظم به پزشک، مشاور یا روانشناس سالمندمحور به آنها کمک می‌ کند سلامت کلی خود را حفظ کرده و در صورت بروز مشکل، زودتر مداخله شود.

استفاده از منابع دینی و معنوی: دعا، نماز، قرآن ‌خوانی یا شنیدن سخنان معنوی، به بسیاری از سالمندان آرامش، امید و معنای زندگی می‌ دهد و به افزایش تاب ‌آوری آنها کمک می ‌کند.

تشویق به فعالیت فیزیکی سبک و منظم: مانند پیاده ‌روی کوتاه، نرمش ساده یا حرکات کششی در خانه که به حفظ انرژی، بهبود خُلق و سلامت جسمی کمک می‌ کند.

دکتر «عبدالرحیم اسدالهی» عضو هیات علمی گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شیراز