باروری یکی از مهم ترین اتفاقات زندگی مشترک برای هر زوج اســت و داشــتن فرزند بر اســتحکام خانواده می افزاید. اما توجه به عوامل موثر بر باروری، یکی از نکات مهم در تجربه باروری سالم است. شیوه زندگی سالم همچون پرهیز از مصرف سیگار، مصرف مکمل ها، ورزش مناسب و تعدیل وزن از جمله عواملی است که بر باروری سالم اثر می گذارد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.

ورزش نقش مهمی در سلامت عمومی افراد دارد. به طوری که در ایجاد احساس بهینه زیستی، بهبود خواب، افزایش سوخت و ساز بدن و کنترل وزن بسیار نقش دارد و انجام منظم آن سبب کاهش بیماری های مزمن مانند حمله قلبی، سکته های مغزی، بیماری قند و برخی سرطان ها می شود. چهار جلسه ورزش 20 تا 30 دقیقه ای در هفته می تواند وزن را در محدوده خاص نگه داشته و امکان باروری را نیز افزایش می دهد. با توجه به اینکه ورزش های خیلی شدید و بدن سازی در فرآیند تخمک گذاری بانوان و تولید اسپرم مردان مداخله می کند، باید از آن پرهیز شود.  بنابراین روزانه 30 دقیقه پیاده روری تند، برای بهره مندی از تمام فواید ورزش کافی است.

از دیگر عوامل موثر بر باروری سالم، مصرف مکمل ها و ویتامین ها مانند ویتامینD ، ویتامین E ، سلنیوم، روی، اسید فولیک و کلسیم بر باروری مردان است که کیفیت اسپرم را افزایش می دهد. در مورد زنان مصرف صحیح مکمل ها به ویژه فولیک اسید، ویتامین D و سایر مکمل ها در صورت کمبود در دوران پیش از بارداری، در داشتن بارداری سالم و ایمن بسیار حایز اهمیت است.

همچنین سیگار کشیدن در یک یا هر دو زوج اثر منفی زیادی بر سلامت باروری دارد. به طوری که می تواند مدت زمان تاخیر در باردار شدن بانوان را تا دو برابر افزایش دهد. مصرف سیگار احتمال سقط خودبه خودی و دیگر عوارض بارداری از جمله زایمان زودرس، تاخیر رشد داخل رحمی جنین، مشکلات سلامت شیرخواران و سندروم مرگ ناگهانی شیرخوار را افزایش می دهد.همچنین امکان موفقیت درمان های ناباروری را کاهش می دهد. این اثرات حتی زمانی که خود فرد، سیگار نمی کشد، اما به طور مکرر در معرض دود سیگار قرار دارد( اصطلاحا دود دست دوم سیگار)، نیز ایجاد می شود.

تعدیل وزن از دیگر موضوع موثر بر باروری سالم است. به طوری که تخمک گذاری در بانوانی که وزن خیلی زیاد یا وزن خیلی کم دارند نامنظم بوده و این افراد ممکن است با مشکل عدم تخمک گذاری روبه رو شوند.

یافته ها نشان می دهد دو و نیم تا پنج کیلوگرم افزایش وزن در بانوان با وزن خیلی کم و دارای مشکل تخمک گذاری ممکن است منجر به تخمک گذاری طبیعی شود. از سویی دیگر چاقی نیز می تواند اثر قابل توجهی بر باروری داشته باشد. دست کم 60 درصد بانوان با بیماری تخمدان پلی کیستیک که منجر به ناباروری می شود، دارای اضافه وزن هستند. کاهش متعادل 5 تا 10 درصد وزن بدن ممکن است میزان تخمک گذاری را به طور قابل ملاحظه ای بهبود بخشد و کلید این کاهش وزن، داشتن یک رژیم متعادل و سالم، افزایش فعالیت فیزیکی و ورزش است.

تاکید می شود با داشتن شیوه زندگی سالم در هر دوره از زندگی، می توان به کسب تجربه خوشایند بارداری و ارتقای باروری سالم دست یافت. 

دکتر «پروین یداللهی»، عضو هیات علمی و عضو کمیته رصد و پایش جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز