در مسیر تحقق ایران جوان و تمدن‌ساز، نقش مادران باردار و مادران دارای کودک زیر دو سال جایگاهی بنیادین دارد. توجه به کرامت مادری، نه ‌تنها ادای احترام به مهم‌ترین وظیفه زیستی، تربیتی و تمدنی زنان در جامعه اسلامی است، بلکه ضرورتی برای تضمین سلامت نسلی، پویایی جمعیت و ارتقای کیفیت زندگی خانوادگی در کشور به شمار می‌رود. کرامت مادری، مفهومی دقیق و عملی است که در قالب منشور کرامت مادری، ابعاد آن به‌صورت حقوقی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی تبیین شده است.

کرامت مادری، به ‌مثابه حق بنیادین زنان در دوران بارداری و تربیت نوزاد

مفهوم کرامت مادری ناظر بر حق زن در بهره‌مندی از امنیت روانی، احترام اجتماعی، حمایت‌های اقتصادی، دسترسی عادلانه به خدمات سلامت و آموزش‌های لازم در دوران بارداری و دو سال نخست زندگی کودک است. این دوره، به‌عنوان حساس‌ترین مرحله رشد نوزاد و شکل‌گیری پیوند مادر و فرزند، نیازمند توجه همه‌جانبه از سوی دولت، جامعه و نهاد خانواده است.

منشور کرامت مادری؛ چارچوبی برای حمایت از مادران آینده‌ساز

در راستای صیانت از جایگاه مادران و نهادینه‌سازی کرامت آنان، «منشور کرامت مادری» به ‌عنوان سندی راهبردی، اصول حمایتی و حقوق مادران در دوران بارداری و مادری اولیه را مشخص کرده است. محورهای اصلی این منشور شامل موارد زیر است:

1. حمایت از سلامت جسمی و روانی مادر: ارائه خدمات بهداشتی و مراقبتی رایگان و با کیفیت در دوران بارداری، زایمان و پس از آن، یکی از ارکان اساسی منشور است. مادر باید در تمام مراحل بارداری تا پایان دو سالگی کودک، تحت حمایت‌های تخصصی پزشکی، روانشناسی و تغذیه‌ای قرار گیرد.
2. تأمین امنیت اقتصادی مادر: پرداخت کمک‌ هزینه‌های بارداری و نوزاد، مرخصی زایمان با حقوق و حفظ جایگاه شغلی مادر، از حقوق غیرقابل‌انکار او در این دوران محسوب می‌شود. برخورداری از امنیت شغلی، دسترسی به بیمه و امکان بازگشت به کار با رعایت اصول کرامت مادری، تضمین‌کننده آرامش خانواده است.
3. تقویت جایگاه فرهنگی و اجتماعی مادر: مادر باردار و مادری که فرزند زیر دو سال دارد باید در رسانه، آموزش و فضای عمومی با احترام و ارزش‌گذاری معرفی شود. فرهنگ عمومی باید نقش مادر را به عنوان محور رشد انسانی، ارتقاء دهد و از هرگونه نگاه تحقیرآمیز، تبعیض‌آمیز یا تقلیل‌گرایانه نسبت به این نقش پرهیز شود.
4. دسترسی آسان به خدمات و مشاوره‌های تخصصی: مادر باید به ‌صورت رایگان یا با کم‌ترین هزینه به آموزش‌های مهارت‌های مادری، مشاوره‌های روانی، تغذیه، شیر دادن، تنظیم روابط خانوادگی و تربیت فرزند دسترسی داشته باشد. ایجاد مراکز مشاوره در محلات و تسهیل در ارتباط با شبکه بهداشت، از الزامات تحقق این اصل است.
5. حفظ کرامت مادری در فضای اداری، آموزشی و اجتماعی: مادران باردار و دارای فرزند خردسال باید در محیط کار، مراکز آموزشی، حمل‌ونقل عمومی و نهادهای خدماتی، با احترام، صبر و درک ویژه مواجه شوند. ایجاد فضاهای مادر و کودک، رعایت حقوق آنان در نوبت‌دهی و تسهیلات ویژه در مراکز عمومی، نمود عملی حفظ کرامت است.

کرامت مادری، سنگ‌بنای ایران جوان

جوانی جمعیت، در گرو پاسداشت دوران حساسی است که آینده‌سازان این سرزمین در آغوش مادران خود پرورش می‌یابند. هر اندازه که این دوران با آرامش، امنیت، حمایت و منزلت همراه باشد، نسل آینده با سلامت روانی و جسمی بیشتری وارد اجتماع می شود. حمایت از مادران در این دوره طلایی، سرمایه‌گذاری بلندمدتی بر امنیت انسانی، فرهنگی و اقتصادی کشور محسوب می‌شود. در تقویم جمعیتی کشور، هفته ملی جمعیت در اردیبهشت‌ با شعار «همه برای ایران جوان»، یادآور این نکته است که راه رسیدن به آینده‌ای جوان، توانمند و پرنشاط، از مسیر احترام به مادر و حمایت از او در حساس‌ترین دوران حیاتش می‌گذرد. کرامت مادری نه‌ تنها یک شعار، بلکه سیاستی ملی، وظیفه‌ای دینی و مسوولیتی اجتماعی است که باید در همه سطوح برنامه‌ریزی و اجرا تجلی یابد.

«الهام حسامی»، کارشناس سلامت مادران معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز