اغلب زلزله هایی که در فلات ایران رخ می دهد از نوع زلزله های درون صفحه ای است که گسل های موجود در ناحیه رشته کوه های البرز، زاگرس و رشته کوه هایی که در شرق ایران گسترده اند، باعث ایجاد این زلزله ها در داخل فلات ایران شده است. اما از آنجایی که وقوع زلزله را نمی توان پیش بینی کرد، خوب است راهکارهای کاهش آسیب های ناشی از آن را بیاموزیم. در ادامه با مهم ترین راهکارهای عملیاتی در این زمینه آشنا می شویم:

• حرکت نکنیم!

هنگام وقوع زلزله شدید، جا به جا شدن از نقطه ای به نقطه دیگر مشکل است. از نظر آماری تحقیقات نشان می دهد که هنگام وقوع زلزله شدید جا به جا شدن از یک نقطه به نقطه ای دیگر احتمال وقوع جراحات را بالا می برد. لازم است در مکان امن خود بمانیم تا زمانی که لرزش متوقف شود؛ در ادامه بررسی کنیم که آیا صدمه دیده ایم، سپس با دقت حرکت کرده و از چیزهایی که سقوط کرده و یا شکسته است، دوری کنیم.

اگر ساختمانی را پس از وقوع زلزله ترک می کنیم، لازم است بدانیم که باید از پله پایین بیاییم و از آسانسور استفاده نکنیم. بسیاری از حوادث از فاصله سه متری ساختمان ها به واسطه سقوط آجرها، سقف ها و دیگر اشیا اتفاق می افتد. درختان، تیرهای چراغ برق و خطوط انتقال نیرو ممکن است سقوط کند و عامل جراحات و صدمات باشد.

• دوری از وسایل سنگین

نخستین واکنش مناسب هنگام وقوع زمین لرزه، دور شدن از وسایل سنگین، پنجره های دارای شیشه های بزرگ، قفسه هایی که داخل آن اجسام سنگین چیده شده است و سازه های روکش دار مانند شومینه و بخاری است، زیرا این موارد ممکن است شکسته شده و بر روی انسان بریزد.

• پناه بردن به راهروها

راهروهای خالی در منازل و اماکن، اغلب از امن ترین و آشپزخانه و گاراژها از خطرناک ترین مکان ها هنگام وقوع زلزله است.

• پرهیز از جا به جایی زیاد

هنگام وقوع زلزله شدید، جا به جا شدن از نقطه ای به نقطه دیگر مشکل است زیرا تحقیقات نشان می دهد جا به جا شدن از یک نقطه به نقطه ای دیگر در چنین مواقعی احتمال وارد آمدن جراحات بر افراد را افزایش می دهد.

لازم است افراد هنگام وقوع زلزله در مکان امن خود بمانند و پس از آنکه لرزش متوقف شد، بررسی کنند که آیا صدمه دیده اند، سپس با دقت حرکت کرده، از چیزهایی که سقوط کرده، یا شکسته اند، دوری کنند.

• استفاده از آسانسور ممنوع!

شایع ترین پیامد زلزله، آتش سوزی و علت آن شکستن لوله های گاز و خطوط برق است. هنگام ترک کردن منزل و جا به جایی پس از وقوع زلزله، باید از پله ها استفاده شده، تحت هیچ شرایطی از آسانسور استفاده نشود.

• فاصله گیری از ساختمان ها

بسیاری از حوادث در فاصله سه متری ساختمان ها به واسطه سقوط آجرها، سقف ها و دیگر اشیاء اتفاق می افتد. درختان، تیرهای چراغ برق و خطوط انتقال نیرو ممکن است سقوط کند و عامل جراحات و صدمات باشد.

خطرناک ترین نقاط هنگام وقوع زلزله بیرون ساختمان در راهروها و کوچه ها و در کنار بیرونی دیوارهاست. بیشترین جراحات و سوانح ناشی از زلزله و در نتیجه فرو ریختن دیوارها، پرت شدن خرده شیشه ها و افتادن اجسام است.

بیشتر مرگ و میرها زمانی اتفاق می افتد که مردم به سمت بیرون ساختمان می روند و موارد مرگ اغلب در اثر افتادن اجسام از دیوار در حال ریزش اتفاق می افتد.

• زیر میز و مبل؛ بهترین پناهگاه

بهترین راه محافظت حین وقوع زلزله، قرار گرفتن در زیر مبلمان، میز و یا نیمکت است. قرار گرفتن در قسمت داخلی دیوار منزل و یا کمد نیز جای مناسبی برای محفوظ ماندن است.

• بسترخوابها، همچنان بخوابند

اگر فردی هنگام وقوع زلزله در بستر آرمیده است، بهتر است در همان حالت باقی مانده، سرش را با بالش بپوشاند، زیرا به محض جا به جا شدن در اثر وجود شیشه های شکسته، پاهایش صدمه خواهد دید.

• نشستن روی زمین در فضای باز

هنگام وقوع زلزله بهتر است افرادی که در خارج از منزل به سر می برند، به سمت مکان های باز و دور از ساختمان ها، به دور از چراغ های خیابان و سیم های برق تغییر مکان دهند و وقتی به یک مکان باز رسیدند، روی زمین بنشینند، تا زمانی که زمین لرزه متوقف شود.

اگر در کنار دریا و رودخانه هستید، با توجه به ایجاد امواج سهمگین به مناطق مرتفع پناه ببرید. لازم است در مناطق صخره ای نیز احتمال سقوط صخره، سنگ و درختان در نظر گرفته شود.

• در داخل خودرو

افرادی که هنگام وقوع زلزله در داخل خودرو و در حال حرکت هستند، باید به سمت نقاط دور از ساختمان ها، درختان، پل ها و سیم های برق بروند. بلافاصله خودرو را خاموش کرده، کمربندها را بسته و تا توقف کامل زمین لرزه ماشین را ترک نکنند.

دکتر «میلاد احمدی مرزاله»، عضو هیات علمی گروه سلامت در بلایا و فوریت های دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز