با پیشگیری از عفونت‌ها نه تنها از ابتلا به بیماری‌های خطرناک جلوگیری می‌شود، بلکه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها نیز کاهش می‌یابد؛ این کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها موجب جلوگیری از بروز مقاومت میکروبی می‌شود. زیرا هر بار که آنتی‌بیوتیک مصرف می‌شود احتمال بروز میکروب‌های مقاوم به دارو افزایش می‌یابد؛ در ادامه چندین روش کلیدی برای پیشگیری از عفونت و در نتیجه پیشگیری از مقاومت میکروبی آورده شده است.

• بهداشت فردی و شستن دست‌ها

 یکی از راه ‌های مؤثر در پیشگیری از غالب عفونت‌ها به ویژه عفونت‌های باکتریایی و ویروسی، شست و شوی منظم دست‌ها است. این کار به کاهش انتقال میکروب ‌ها و به تبع آن کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک ‌ها کمک می‌کند.

• تغذیه سالم و تقویت سیستم ایمنی بدن

تغذیه مناسب، خواب کافی و ورزش می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و بدن را در مقابل عفونت‌ها مقاوم‌تر کند. کاهش ابتلا به بیماری‌ها منجر به کاهش نیاز به درمان‌های ضد میکروبی می شود.

• کنترل عفونت‌های مرتبط با مواد غذایی

بسیاری از عفونت‌ها از طریق مواد غذایی آلوده منتقل می‌شود. برای پیشگیری از این عفونت‌ها، لازم است بهداشت مواد غذایی، به ویژه در هنگام آماده‌ سازی و پخت رعایت شود.

• کنترل شیوع بیماری‌های واگیر

 مراقبت‌های بهداشتی عمومی مانند استفاده از ماسک در مکان‌های شلوغ و همچنین انجام تست‌های شناسایی بیماری‌های واگیر می‌تواند به کاهش شیوع بیماری‌ها و در نتیجه کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کند.

• واکسیناسیون

واکسیناسیون یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین ابزارها برای پیشگیری از عفونت‌ها و در نتیجه پیشگیری از مقاومت میکروبی است. واکسن‌ها با تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر میکروب‌ها (باکتری‌ها، ویروس‌ها، و سایر ارگانیسم‌ها) از ابتلا به بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. در ادامه با تأثیر واکسن‌ها در پیشگیری از عفونت‌ها و در نتیجه جلوگیری از مقاومت میکروبی آشنا می شویم.

1. چگونه واکسن‌ از بروز عفونت‌ها جلوگیری می‌کند؟

تقویت سیستم ایمنی: واکسن‌ سیستم ایمنی بدن را برای مقابله با عفونت‌ها آماده می‌کند. هنگامی که فرد واکسینه می‌شود، بدن تولید آنتی‌بادی و سلول‌های ایمنی خاصی را که می‌تواند با میکروب‌ها مبارزه کند، آغاز می‌کند. به این ترتیب، اگر فرد در آینده با همان میکروب مواجه شود، بدن می‌تواند سریع‌تر و مؤثرتر از آن دفاع کند.

1. پیشگیری از مقاومت میکروبی با کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها

کاهش نیاز به درمان با آنتی‌بیوتیک: زمانی که واکسن جلوی ابتلا به بیماری‌ها را می‌گیرد، نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، در صورتی که فرد از واکسن پنوموکوک استفاده کند، احتمال ابتلا به عفونت‌های ریوی یا مننژیت که ممکن است با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان شود، کاهش می‌یابد. این کار باعث می‌شود آنتی‌بیوتیک‌ها کمتر مورد استفاده قرار گیرد و در نتیجه خطر بروز مقاومت میکروبی کاهش یابد.

1. تأثیر واکسن‌ در پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی

 عفونت‌های بیمارستانی (که اغلب با میکروب‌های مقاوم به دارو همراه است) یکی از چالش‌های بزرگ در سیستم‌های بهداشتی است. واکسن‌ها با جلوگیری از بروز بیماری‌های عفونی، احتمال ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی که ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌های گسترده داشته باشند را کاهش می‌دهد.

به عنوان مثال، واکسن آنفولانزا می‌تواند از ابتلا به آنفولانزا و در نتیجه کاهش بروز عفونت‌های باکتریایی ثانویه (مثل پنومونی) جلوگیری کند که اغلب به درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها نیاز دارند.

1. چند نمونه از واکسن‌ها و ارتباط آن‌ها با پیشگیری از مقاومت میکروبی

 • واکسن پنوموکوک: این واکسن از عفونت‌های ناشی از باکتری «استرپتوکوکوس پنومونیه» که می‌تواند باعث پنومونی، مننژیت و عفونت‌های خون شود، جلوگیری می‌کند. پیشگیری از این عفونت‌ها باعث کاهش نیاز به درمان‌های آنتی‌بیوتیکی برای عفونت‌های باکتریایی می‌شود و از بروز مقاومت میکروبی جلوگیری می‌کند.

 • واکسن آنفلوانزا: آنفولانزا یک بیماری ویروسی است، اما می‌تواند به عفونت‌های باکتریایی مانند پنومونی و برونشیت منجر شود که نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند. با واکسینه شدن علیه آنفولانزا، احتمال ابتلا به این عفونت‌ها کاهش می‌یابد و از استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری می‌شود.

 • واکسن هپاتیت B: این واکسن از عفونت‌های ویروسی هپاتیت B جلوگیری می‌کند که اگر درمان نشود، می‌تواند به بیماری‌های مزمن کبدی منجر شود. در بسیاری از موارد، عفونت‌های مزمن می‌تواند باعث بروز عفونت‌های باکتریایی ثانویه شود که ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها داشته باشند.

دکتر «اسما میرفردی»، کارشناس تجویز و مصرف منطقی دارو معاونت غذا و دارو، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز