برنامه مراقبت از دهان و دندان های کودکان برای داشتن دندان های سالم باید از دوران نوزادی آغاز شود؛ والدین باید بدانند که مسوولیت انجام این کار بر عهده آنهاست، بنابراین باید اطلاعات کافی در این مورد به والدین داده شود.

برنامه پیشگیری شامل موارد مختلفی از جمله  تنظیم برنامه غذایی، فلوراید مطلوب و حذف میکروب ها از سطوح دندانی است.

همه موارد مهم است اما حذف پلاک میکروبی در نوزادان یا کودک خردسال در اغلب موارد به فراموشی سپرده می شود؛ پلاک میکروبی، لایه چسبنده ای از تعداد زیادی باکتری، ذرات غذایی و ترکیبات بزاق است که به دندان می چسبد و در صورت جدا نشدن باعث پوسیدگی دندان می شود؛ برداشتن این پلاک ها با رویش اولین دندان ها باید شروع شود؛ شیرخوار یا حتی کودکان قادر به این کار نیستند، بنابراین والدین، مسوول تمیز کردن دندان های آنها هستند.

مسواک زدن اولیه می تواند روی میز تعویض لباس یا در حالی که والدین نشسته و کودک را به پشت خوابانده اند، انجام شود؛ در این حالت، راحت تر می توان با فشار ملایم انگشتان، دهان را باز کرده و مسواک را برای تمیز کردن دندان ها وارد دهان کرد؛ با افزایش تعداد دندان ها دقت بیشتری برای تمیز کردن آنها لازم است.

پاک کردن دندان ها در سنین نوزادی با یک تکه پارچه یا گاز خیس توصیه می شود؛ کودکان نوپا مایل هستند خودشان مسواک را در دست گرفته و مسواک زدن را تقلید کنند؛ بنابراین می توانیم مسواکی به اندازه مناسب و دسته ای پهن در اختیار کودک قرار دهیم، اما این امر جایگزین مسواک زدن با دقت توسط والدین نمی شود؛ پیشنهاد می شود مسواک زدن ابتدا روزانه یک نوبت و ترجیحاً شب ها انجام شود.

با بالا رفتن سن کودک، افزایش نوبت های مسواک زدن پس از وعده های غذایی توصیه می شود؛ در 6 ماهگی دندان های کودک را با یک مسواک نرم یا یک تکه پارچه مرطوب نرم تمیز کنید؛ این کار با رویش اولین دندان آغاز می شود.

استفاده از خمیر دندان تا پیش از 2 سالگی الزامی نیست، اما می توانید به اندازه کمی از خمیر دندان استفاده کنید؛ اگر کودک عادت به مکیدن شست یا پستانک دارد، برای ترک آن به کودکان کمک کنید؛ در سنین میانی دوران کودکی، در صورت لزوم از فلوراید تکمیلی نیز می توان استفاده کرد .

مسواک مناسب برای کودکان:

بهتر است مسواکی که اندازه آن متناسب با دهان کودک است انتخاب کنید؛ در ابتدا که مسواک زدن بر عهده والدین است مسواک های با دسته بلند مناسب تر است.

به علت تعداد کم دندان ها و کوچک بودن حفره دهان، استفاده از مسواک با سر کوچک، برای کودک راحت تر است؛ باید از مسواک هایی با بُرُس نرم استفاده کنید؛ رنگ و طرح هایی برای مسواک انتخاب کنید که کودک تمایل بیشتری برای مسواک زدن نشان دهد.

با توجه به میزان استفاده از مسواک، معمولاً هر سه تا چهار ماه یک بار، مسواک را تعویض کنید؛ پس از مسواک زدن آن را با آب بشویید تا خمیر دندان و ذرات غذایی از سطح آن پاک شود؛ سپس آن را در معرض هوا قرار دهید تا خشک شود؛ روی مسواک را نپوشانید یا در ظرف در بسته قرار ندهید، این کار باعث رشد باکتری ها روی مسواک می شود.

استفاده از نخ دندان در کودکان سنین پایین تر به علت کوچکی حفره دهان و عدم همکاری کودک مشکل است، بنابراین، می توانید از وسایلی مانند نگهدارنده های نخ دندان موجود در داروخانه ها برای عبور نخ از بین دندان های عقب کودک استفاده کنید؛ به تازگی استفاده از مسواک های برقی نیز رایج شده است؛ با توجه به اینکه کیفیت برداشت پلاک با مسواک های برقی و دستی مشابه است، لزومی برای استفاده از آنها در کودکان خردسال وجود ندارد.

دکتر «مریم پاک نیت» متخصص دندانپزشکی کودکان و عضو هیات علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز