رشــــد جنیــن بسیــار سریع است و وزن او از یک گرم در 8 هفتگی به 3200 گرم در هفته چهلم می رسد. جنین برای چنین رشدی، احتیاج به انواع مواد مغذی دارد که باید از طریق تغذیه صحیح مادر تأمین شود. وزن گیری مادر باردار بایستی از طریق رژیم غذایی متعادل و متنوع که از همه گروه های غذایی انتخـاب شــده، صورت گیرد. زنان باردار با هر وضعیت از نمایه توده بدنی (لاغر، طبیعی یا چاق) باید افزایش وزن داشته باشند، اما میزان افزایش وزن آنها باید تحت نظر کارشناسان تغذیه کنترل شود. با توجه به وضعیت بدنی مادر یعنی لاغر، طبیعی یا چاق بودن او در ابتدای بارداری و یا قبل از آن، میزان افزایش وزن توصیه شده متفاوت است؛ به صورتی که زنان لاغر نیاز به افزایش وزن بیشتر و زنان چاق نیاز به افزایش وزن کمتر دارند.

در بررسی نمودار وزن گیری مادران باردار، هرگاه شیب نمودار از شیب نمودار مرجع بیشتر باشد، به عنوان وزن گیری بیش از حد انتظار تفسیر می شود. در نظر داشته باشید که بعد از هفته 20 بارداری مادر نباید ماهانه بیش از 3 کیلوگرم افزایش وزن داشته باشد. گاهی اوقات این امر به دلیل جمع شدن آب به طور غیرطبیعی در بدن است که نخستین علامت پره اکلامپسی است و در این صورت اقدامات لازم برای کنترل مسمومیت بارداری باید انجام شود.

عادات غذایی نامناسب و مصرف زیاد منابع غذایی نشاسته ای، غذاهای چرب و سرخ شده، چیپس، سیب زمینی سرخ کرده، غذاهای فوری، نوشابه های قندی، شیرینی و شکلات، تحرک ناکافی و نداشتن فعالیت بدنی روزانه، ادم و احتباس مایعات و یا در مواردی ابتلا به پره اکلامپسی؛ از مهم ترین علت هایی استکه سبب وزن گیری بیش از حد انتظار در دوران بارداری می شود. بر اساس علت یا علت های مؤثر بر وزن گیری، باید مداخله متناسب و مؤثر برای بهبود وضعیت سلامتی مادر باردار صورت گیرد تا از عوارض ناشی از وزن گیری نامناسب او بر سلامت خود و جنین تا حد امکان جلوگیری شود.

توصیه های تغذیه ای برای کنترل افزایش وزن و پیشگیری از وزن گیری بیش از حد انتظار مادر باردار:

• کاهش مصرف غذاهای پرکالری مانند شیرینی، کیک، آبنبات، شکلات، چیپس و نوشابه.
• کاهش مصرف منابع چربی ها: کاهش مصرف روغن در هنگام پخت غذا، مصرف غذا به شکل آب پز یا بخارپز، حذف چربی های مضر شامل کره حیوانی، مارگارین، خامه، سرشیر و دنبه، انتخاب گوشت قرمز کم چرب و جدا کردن چربی های قایل رؤیت گوشت، جدا کردن پوست مرغ قبل از طبخ، استفاده از شیر و لبنیات کم چرب، محدود کردن مصرف شیرینی ها، کیک های خامه ای و دسر های پرچرب یا شیرین.
• کاهش مصرف مواد قندی و نشاسته ای: خودداری از مصرف کمپوت میوه، استفاده از میوه های تازه که قند کمتری دارند مانند سیب، هلو و گلابی و مارد مشابه به عنوان میان وعده، استفاده از نان های کامل به جای نان های سفید، خودداری از مصرف برنج و ماکارونی در وعده شام.
• افزایش مصرف مواد پروتئینی: استفاده از گوشت قرمز، مرغ، ماهی، انواع حبوبات و سفیده تخم مرغ پخته شده.
• افزایش مصرف منابع غذایی حاوی فیبر: مصرف روزانه سالاد و انواع سبزی، استفاده از انواع حبوبات، مصرف میوه تازه به جای آب میوه.
• اصلاح عادات و رفتارهای تغذیه ای نامناسب: مصرف یک بشقاب سالاد بدون سس و یک لیوان آب قبل از غذا، حذف ریزه خواری، صرف غذا به آهستگی و با آرامش، محدود کردن مصرف آجیل و انواع تخمه های شور.
• تحرک کافی از طریق پیاده روی منظم روزانه (در صورت نداشتن ممنوعیت پزشکی).

«سیده راضیه عنائی»، کارشناس واحد بهبود تغذیه جامعه شبکه بهداشت و درمان شهرستان کوه چنار