دیابت یکی از شایع ترین بیماری های مزمن دوران کودکی محسوب می ‌شود‌. دیابت نوع یک، در اثر کم بودن تولید انسولین به دنبال تخریب سلول های بتای پانکراس که مسوول تولید انسولین هستند، ایجاد می‌شود. این بیماری اغلب در کودکی تظاهر می کند و در یک چهارم موارد امکان تظاهر در بزرگسالی نیز وجود دارد.

«TIDM» شایع ترین، نوع دیابت کودکی است و ۸۰ درصد موارد دیابت تشخیص داده شده در کودکان زیر ۱۸ سال را شامل می‌شود. با این وجود دیابت نوع ۲ هم در کودکان در حال افزایش است.

سن بروز TIDM در کودکی شامل ۲ دوره سنی، بین ۴ تا ۶ سال و ۱۰ تا ۱۴ سال است. با وجود اینکه به طور کلی بروزTIDM ارجحیت جنسی ندارد، ولی در برخی از نژادها در پسران ۳ برابر دختران گزارش شده است.

در کودکان با سابقه خانوادگی دیابت نوع یک، ریسک ابتلا به طور متوسط افزایش می ‌یابد و همچنین برخی عوامل محیطی در کودکان مستعد به عنوان عامل محرک برای تخریب سلول های بتای تولید کننده انسولین از پانکراس در نظر گرفته شده است.

تظاهرات کلاسیک TlDM در کودکان در اثر افزایش قند خون رخ می‌ دهد و‌ شامل پر ادراری، پرنوشی و کاهش وزن است، اما تغییرات بینایی نیز در برخی موارد دیده می‌ شود .

علایم کتواسیدوز دیابتی به صورت پرنوشی و پرادراری و کاهش وزن، تنفس با بوی استون (میوه) علائم نورورلوژیک مثل خواب آلودگی، بی حالی و استفراغ است.

برای تشخیص دیابت، یکی از اختلال های متابولیسم گلوکز از بین موارد زیر باید وجود داشته باشد:

• قند ناشتا ۱۲۶ یا بالاتر، در دست کم دو نوبت اندازه گیری
• قند خون ۲۰۰ یا بالاتر، دو ساعت بعد از تست استاندارد تحمل گلوکز
• هموگلوبین  A1cحداقل بین ۶/۵
• علایم ازدیاد قند خون به همراه قند خون حداقل ۲۰۰-

در کودکان کم سن تر از دو سال تشخیص دیابت ممکن است با تاخیر صورت گیرد، به دلیل اینکه علایم بیماری سخت تر مورد توجه قرار می گیرد.

 مدیریت موفق کنترل دیابت در کودکان شامل موارد زیر است:

• کنترل گلیسمیک به ترتیبی که از عوارض طولانی مدت جلوگیری شود و در ضمن افت قند خون شدید اتفاق نیفتد.
• در نظر گرفتن اهداف واقع گرایانه متناسب هر کودک و خانواده او
• آموزش کودک و خانواده برای اجرای مراقبت های روزانه در زمینه کنترل قندخون در محدوده پیش بینی شده و شناسایی و درمان افت قند خون احتمالی
• حفظ رشد و بلوغ و تکامل طبیعی و استقلال کودک با افزایش سن او
• مدیریت اولیه در چند روز ابتدای تشخیص دیابت، با کمک تیم درمان و آموزش خانواده در ارتباط با ماهیت بیماری
• سنجش غلظت قند خون، محاسبه و تزریق انسولین و چرخش محل تزریق
• شناسایی علائم افت قند خون و تشخیص و درمان آن
• سنجش کتون ادرار و سرم، رژیم غذایی
• محاسبه کربوهیدرات مواد غذایی

مدیریت طولانی مدت بیماری نیز با آموزش و حمایت کودک و خانواده به وسیله گروه درمان، شامل اندوکرینولوژیست، پرستاران آموزشی، متخصصان تغذیه و روانشناسان صورت می گیرد. در فواصل معین نیز بررسی قد و وزن، فشارخون، بررسی بلوغ، عملکرد غده تیرویید و آلبومین ادرار اهمیت دارد. همچینن به یاد داشته باشیم عوارض طولانی مدت افزایش قند خون مزمن، مانند نفروپاتی، فشارخون بالا و عوارض قلبی و عروقی به فواصل معین احتیاج به غربالگری و در صورت علائم، درمان مناسب دارد.

دکتر «لیلا سالاریان»، فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان و عضو هیات علمی دنشگاه علوم پزشکی شیراز