اگر خانواده‏ ای دارای یک فرد مصرف‏ کننده‏ مواد باشد،
فرزندان و همسر فرد افرادی هستند که به طور مستقیم از بیماری او متأثر می ‏شوند،
بنابراین علاوه بر افراد مصرف‏ کننده مواد، طیف گسترده ‏تری از افراد جامعه نیز
درگیر این مساله هستند.  

وجود فرد مصرف‏ کننده‏ مواد در یک خانواده سبب می ‏شود دیگر
اعضای آن خانواده نیز به طور بالقوه یا بالفعل درگیر مشکلات روحی، روانی، احساسی و
اقتصادی شوند و قسمت بزرگی از نیروی خانواده صرف حل مشکل این فرد می ‏شود؛ اما به
علت نبود آگاهی خانواده‏ ها و ناشناخته بودن بیماری اعتیاد، در بیشتر موارد این
نیروها به هدر رفته و فرد مصرف‏ کننده‏ مواد پس از مدتی دوباره لغزش کرده و مصرف
خود را شروع می ‏کند. این در حالی است که تَرک ‏های متمادی و مصرف‏ های مجدد،
اعتماد به نفس، امنیت، آرامش، محبت و دیگر شاخص های لازم برای وجود یک خانواده سالم
را تحت تأثیر قرار می‏ دهد و خانواده ‏ها باید بدانند که برای حل این مشکل چه کنند
و در مواجهه با فرد مصرف ‏کننده‏ مواد چه گفتار و رفتاری داشته باشند.  

در آموزش خانواده‏ ها برای پیشگیری از مصرف مواد، لازم است به
این موارد توجه کنیم:

·        
نداشتن برخوردهای رایج نامطلوب با فرد مصرف‏ کننده‏ مواد

·        
درک خانواده از تغییرات خُلقی و عاطفی فرد مصرف ‏کننده‏ مواد

·        
تلاش نکردن برای متقاعد کردن اجباری به عدم مصرف مواد

·        
مسوولیت‏ خواهی واقع‏ بینانه از فرد بیمار در خانواده

·        
مراقبت از فرد مصرف ‏کننده‏ مواد در زمینه های مختلف

·        
حل مشکل به صورت جمعی و ایجاد فضای بیان احساسات میان اعضای خانواده

·        
تغییر نگرش نسبت به طرز برخورد با فرد مصرف ‏کننده‏ مواد

·        
تغییر نگرش نسبت به مواد، بیماری اعتیاد و روش‏ های درمانی آن

·        
تغییر این نگرش که: «اعتیاد یک بیماری خانوادگی است.»

·        
تلاش برای رفع اَنگ و اینکه اعتیاد بیماری قابل درمان اما مزمن است؛ افراد خانواده
باید بپذیرند که فرد مصرف ‏کننده‏ مواد در منزل دارند و از قضاوت همسایه، فامیل و
آشنایان و مواجهه‏ با آنها نترسند و خانواده‏ خود را با خانواده‏ دیگران مقایسه
نکنند.

·        
ایجاد دسترسی به خدمات درمانی و مراکز ترک اعتیاد

·        
دسترسی به سیستم‏ های حمایتی مانند سیستم‏های حمایتی_عاطفی، اجرایی، مالی و
بهداشتی

·        
درمان: برای رسیدن به بهبود، لازم است اعضای خانواده ابتدا شرایط و موقعیت خود
را بپذیرند و پس از پذیرش رفتارهای نابهنجار وابسته به مصرف مواد، متوجه می شوند
که زندگی آشفته‏ موجود، ناشی از تلاش برای تحت کنترل در آوردن یک شرایط غیرقابل
کنترل است.

·        
اعضای خانواده باید بتوانند تصور نادرست خود را در مورد توانایی اداره‏ چنین
زندگی آشفته‏ ای رها کنند؛ به تدریج رفتارهای اجباری را شناخته و به پرورش و گسترش
استقلال و اعتماد به نفس بین خود بپردازند و احساس توانمندی و ارزشمند بودن را در خود
تقویت کنند.

چگونگی مراقبت از خود:

این حقیقت را بپذیریم که افراد مصرف ‏کننده‏ مواد از یک
بیماری رنج می ‏برند که نمی‏ توانند آن را به تنهایی درمان کنند. پس:

·        
از سرزنش، اوقات تلخی و بحث کردن خودداری کنیم.

·        
خود را از بحران ‏ها دور نگه داریم.

·        
چنانچه بحرانی در خانواده ایجاد شد، سعی کنیم یا سکوت کنیم یا از جمله های
همدلانه مانند «شاید حق با تو باشد» استفاده کنیم.

·        
برای نیازهای خانواده ارزش قایل شویم.

·        
نااُمیدی و لغزش‏ ها را رها کرده و پیش برویم؛ طی کردن این مسیر همیشه آسان
نیست، اما می‏ تواند مملو از موهبت‏ هایی در زندگی شما و هر کس که دوستش دارید،
باشد.

·        
یکی از بهترین راه ‏های پیشگیری برای خانواده‏ های دارای فرد مصرف‏ کننده‏
مواد، برنامه ‏های آموزشی مهارت‏ های زندگی و فرزندپروری است.

مسوولیت اعضای خانواده در برابر کودکان

·        
شناخت نقاط قوت و ضعف شخصی و پیدا کردن خود واقعی‏ شان

·        
شکوفا کردن ارزش‏ های درونی و بها دادن به آنها

·        
بالا بردن سطح توانایی‏ ها در راستای کم ‏رنگ کردن ضعف‏ ها

·        
شناخت از خود، رهایی از احساس قربانی بودن و پیدایش حق انتخاب

·        
ایجاد این بینش در فرزندان که «مشکل مصرف مواد در والدین، مشکل اصلی ما نیست»

·        
یافتن استعدادهای درونی و بها دادن به آنها

·        
بالا بردن اعتماد به نفس از طریق بیان احساسات در لحظه‏ های درد، رنج و شادی

·        
تغییر اساسی در فکر، احساسات و عواطف در رابطه‏ با خود و دیگران

خانواده
ها می توانند برای دریافت خدمات روان شناختی رایگان،
از ساعت 8 تا 14 تمام روزهای هفته غیر از تعطیلات رسمی به مراکز خدمات جامع سلامت
استان مراجعه کنند.

«مریم
مجد»، کارشناس سلامت روان گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه
علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز